Veselin Nikolić – heroj iz klupe: Zločin ovekovečili foto-aparatom

U pamćenju starih Kruševljana, dok su živi, ostalo je bestijalno streljanje a potom i vešanje u centru grada još golobradog srednjoškolca Veselina Nikolića 18. avgusta 1941. Nemci su snimili smaknuće ovog mladića i fotografije postavili na javnim mestima u gradu radi daljeg zastrašivanja naroda. Fotografije su ostale kao trajni dokaz vandalizma «superiorne» nemačke rase, kao i spomenik ovom dečaku-junaku na samo desetak koraka od Spomenika kosovskih junacima…

Za opomenu narodu i zastrašivanje: tako istoričari ukratko objašnjavaju predanost nemačkih vojnika koji su u više od 15 snimaka zabeležili svaki korak izvođenja, streljanja i vešanja osamnaestogodišnjeg Veselina Nikolića iz Kruševca 18. avgusta 1941. godine.

Učenik Zanatske škole bio je prva žrtva fašističkog terora u Kruševcu, a uhvaćen je prilikom pokušaja da zapali benzinsku stanicu. Na snimcima nemačkih vojnika vidi se kako bosonogi Veselin u pratnji vojnika ide do stratišta u Slobodištu, zatim njegovo telo posle streljanja i ruke vezane za drveni stub i, konačno, nekoliko fotografija samog vešanja: podizanje mladićevog tela na vešala u prisustvu mnogobrojnog naroda, među kojima se u prvim redovima nalazilo i nekoliko dečaka u kratkim pantalonama, kao i ljudi na terasama obližnjih zgrada koji su posmatrali nemačku odmazdu.

Fotografije se danas čuvaju u kruševačkom Istorijskom arhivu, kao i u Narodnom muzeju. Postoje i svedočenja da je film pronađen u rancu jednog mrtvog nemačkog vojnika 1943. godine i odnet lokalnom fotografu Levči koji je, kada je razvio film, shvatio da je na njemu zabeleženo tragično skončanje njegovog sugrađanina. Okupatori su, po svemu sudeći, izradili više fotografija, delili ih narodu i lepili kao plakate po ulicama da bi pokazali kako će završiti onaj ko pokuša da ih napadne.

To je bio uobičajeni deo nemačke ratne propagande. Njihov zarobljenik sa ovih fotografija bio je ilegalac, u zvaničnoj istoriji stoji da je bio član Komunističke partije i skojevac, ali nekim kasnijim istraživanjima utvrđeno je da je on bio samo simpatizer SKOJ-a i da nije bio član Komunističke partije. Njegova neuspela akcija da zapali benzinsku stanicu više je samoinicijativni pokušaj da se nešto uradi, čin mladalačkog bunta protiv okupatora. On je bio dečak koji je pokušao da pruži otpor okupatoru bez obzira na ideologiju, a po tadašnjim zakonima bio je čak i maloletan, jer se u to vreme punoletstvo sticalo sa napunjenom 21 godinom. Veselin Nikolić je i prvi koji je streljan na Slobodištu, mestu gde su kasnije obavljana masovna pogubljenja vojnika i civila.

Veselin Nikolić, koji je stradao zbog pokušaja da se suprotstavi okupaciji svog grada, krenuo je sa još dva druga u noći između 17. i 18. avgusta 1941. godine da zapali benzinsku stanicu, mladići su pokušali da razgore vatru paleći novine. U centru grada, Veselina je zaustavio stražar (pripadnik Srpske dobrovoljačke straže Milana Nedića) i posle pretresa, pronašao mu u džepu bombu zbog čega ga je predao Nemcima. Mladića su ispitivali u zgradi pored današnje kruševačke Gimnazije i ujutru, 18. avgusta, odveli na Slobodište, stratište na zapadnim padinama brda Bagdala, gde je streljan. Njegovo telo odneto je zatim na centralni gradski trg, gde je visilo dva dana. Na molbu roditelja, telo osamnestogodišnjeg mladića skinuto je sa vešala i on je sahranjen na gradskom groblju. Spomen-ploča na mestu gde je vešan i danas postoji na travnjaku pored hotela „Rubin” u centru Kruševca.

Sećanje na stradanje mladića koji je bio žrtva okupatora, ali i svoje mladosti i naivnosti, ostalo je zabeleženo i na filmskoj traci 1982. godine slavni reditelj Mladomir Puriša Đorđević snimio je film „Veselin Nikolić”, inspirisan tragičnom sudbinom mladog čoveka ispričanom u petnaestak fotografija koje i danas opominju i deluju zastrašujuće.

Video link: https://www.youtube.com/watch?v=Cihg3O9wPC8&t=220s