Rezervat “Osredak” na javnoj raspravi

Na javnoj raspravi i prezentaciji studije zaštite Specijalnog rezervata prirode “Osredak”, održanoj prošle nedelje u kruševačkoj Privrednoj komori, o značaju ovog prirodnog dobra govorili su predstavnici Ministarstva zaštite životne sredine i Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Predstavnici lokalnih ekoloških udruženja i sela u čijim se atarima budući rezervat nalazi, saglasni su da je reč o značajnom prirodnom dobru koje treba zaštiti zakonom, dok su  mišljenja bila podeljena po pitanju potencijalnog upravljača.

O močvarnom staništu “Osredak” koje se nalazi na teritoriji grada Kruševca i opštine Trstenik, uz obale Zapadne Morave, u ataru naselja Bela Voda, Kukljin, Globoder i Bresno Polje, na javnoj raspravi govorio je  Zoran Stojković iz Zavoda za zaštitu prirode Srbije.

Opisujući ovo stanište, Stojković je rekao da se “Osredak” oslanja na obale Zapadne Morave, Belovodske na desnoj i Kukljinske na levoj obali reke, stvarajući oblik osmice. Zabarene površine su na prostoru starog korita reke, dok su novostvorene depresije, njih preko četrdeset, nastale eksploatacijom peska i imaju izgled jezerskih površina. Površina ovog budućeg zaštićenog dobra je oko 246 hekatara, od čega će se više od 60 odsto nalaziti u režimu drugog stepena zaštite, a ostatak u režimu trećeg stepena zaštite.

Prema njegovim rečima, ovo stanište je  smešteno je u centralnom delu Srbije gde u krugu od sto kilometara nema značajnijih zaštićenih prirodnih dobara sličnih karakteristika  i odličan je indikator flore i faune u ovom delu Srbije, kao i ptica selica na pravcu sever jug i obratno.

Posebna karakteristika ovog prirodnog dobra  ogleda se u neprestanom izmeštanju korita Zapadne Morave  na ovom području. Na osnovu prikupljenih topografskih karata konstatuje  se izmeštanje korita na devet lokacija za poslednje 124 godine.

Od 21 evidentirane biljne  vrste, 15 je autohtonog porekla, a najznačajniji predstavnik flotalne vegetacije je žuti lokvanj koji je u Srbiji zaštićen kao prirodna retkost, a  kojim su na ovom području pojedini rukavci prekriveni. Utvrđeno je i prisustvo 83 vrste ptica ( 82 autohtone), a procenjuje se da je ukupan broj prisutnih ptica preko 120.

Da je područje budućeg Specijalnog rezervata prirode “Osredak” za čiju je zaštitu resorno ministarstvo pokrenulo postupak  prema Zakonu o zaštiti prirode, zbog ljudske nemarnosti danas smetlište i izvor zaraze, čulo se na javnoj raspravi.

Predstavnici mesnih zajednica naseljenih mesta Bela Voda, Kukljin, Globoder i Bresno Polje, u čijim se atarima i nalazi ovo prirodno dobro, kruševačkog  Ekološkog pokreta “Bela Breza” i trsteničkog Pokreta za zaštitu prirode , istakli su, između ostalog, da je ovo područje danas zatrpano otpadom , da su time direktno ugrožene retke biljne i životinjske vrste čije je stanište “Osredak”, te da se u jezercima koja se nalaze na ovom području često može videti farmakološki otpad, što za direktnu posledicu ima uginuće riba.

Pored očuvanja prirode, što je i osnovni cilj ovog projekta, meštani naseljenih mesta u čijim se atarima nalazi “Osredak”, smatraju da je očuvanje ovog područja sa specifičnim prirodnim odlikama, ujedno i dobra prilika da se privuku turisti u ovaj kraj. Takođe, mišljenja su da bi se njegovim uređenjem stimulisalo lokalno stanovnište da otpočne sa organskom proizvodnjom.

Podeljenih mišljenja je bilo kada se raspravljalo o tome ko bi, od predložena tri potencijalna upravljača:  JP “Srbijašume”, JKP Kruševac i Ribočuvarska služba “Rasina”, trebalo da gazduje ovim područjem. Predstavnici Ministarsta za zaštitu životne sredine objasnili su da će održavanje “Osredka” finasirati država,  da će odluku o budućem upravljaču doneti Vlada Srbije, te da će se za upravljača izabrati onaj koji bude ispunjavao sve uslove za održavanje unapređenog područja. Istakli su i da to što će država finasirati održavanje ne iskuljučuje mogučnost dodatnog finasiranja od strane lokalne zajednice ili iz nekih drugih izvora.

Predstavnike “Rasine” interesovalo je da li će, nakon što bude zaštićeno zakonom, na ovom području dozvoljen sporstki ribolov, te da li će, ukoliko oni ne budu upravljači, važiti dozvole koje je dosada izdavala ova ribočuvarska služba. To će, kako su obasnili predstavnici resornog ministarstva, zavisiti od toga kome će biti dodeljen ovaj posao, jer će dozvole za lov i sportski ribolov na oko pet kilometara vodnog  toka biti u nadležnosti upravljača. Ribolov će biti zabranjen samo u delu vodotoka značajnom za reprodukciju.

Meštanima je predočeno i da će, s obzirom na to da je reč o drugom i trećem stepenu zaštite, moći da nastave da se bave poljoprivrednom na način na koji su to činili i do sada, ali im je prepručeno da se “okrenu” organskoj proizvodnji, te da za zaštitu biljaka na svojim parcelama  koriste isključivo biocidna sredstva.

Istraživanja ovog područja započeta su 2009. godine, pet godina kasnije Zavod za zaštitu prirode dostavio je nadležnom ministarstvu Studiju zaštite Specijalni rezervat prirode “Osredak”, a postupak zaštite ovog prirodnog područja pokrenut je u junu ove godine.

U Srbiji je zakonom zaštićeno oko 75 rezervata, najviše specijalnih i strogih, a značaj deo odnosi se i na naučno istraživačke i opšte. Očekivanja su da se do kraja ove godine imenuje još jedanaest novih područja, među kojima i Specijalni rezervat prirode “Osredak”.