Ženska strana istorije: Tri sestre Mihajlović, pionirke u svojim oblastima

Na početku dvadesetog veka, u porodici uglednog kruševačkog lekara Živana Mihajlovića, rodom iz Bivolja i Ruskinje Jelisavete Bereznjakove, rođene su tri sestre, koje su svojim radom i talentom ostavile trag u kruševačkoj, ali srpskoj istoriji. Najstarija, Ljudmila, bila je prva bibliotekarka zaposlena u Narodnoj biblioteci Srbije i svoj život je posvetila bibliotekarskoj delatnosti, dok su mlađe sestre, Marija violinistkinja i Olga, pijanistkinja, bile među prvim kamernim muzičarkama u našoj zemlji, a ostale su upamćene i kao poznate muzičke pedagoškinje.

Prva bibliotekarka u Srbiji

Ljudmila Mihajlović (1900-1962), najstarija sestra iz ove ugledne porodice završilla je osnovnu školu i Gimnaziju (1918) u Kruševcu, a studirala je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Kao prva bibliotekarka zaposlila se u Narodnoj biblioteci Srbije 1923. godine.

Pored bibliotekarstva, Ljudmila se bavila prevodilačkim radom, te je sa ruskog jezika prevela „Njetočku Njezvanovu“, Dostojevskog i „Ponor“ Gončareva, koji je izdat u nekoliko izdanja. Prikupljala je i građu o našim pseudonimima  i materijale za retrospektivnu bibliografiju Srbije. Kao saradnica Društva jugoslovenskih bibliotekara uređivala je jugoslovenski bibliotekarski  godišnjak za 1933. godinu, što je tada predstavljalo prvi pokušaj tekuće jugoslovenske bibliografije.

Petrović Zora – Portret Marije Mihajlović

U Narodnoj biblioteci je radila do 1953. godine, a nakon odlaska u penziju ostavila je ovoj instituciji određena finasijska sredstva kojim su se finasirali i nagrađivali uspešni radovi iz oblasti bibliotekarstva.

Cenjena violinistkinja

Ugledni kruševački  lekar, koji je svojevremeno otišao u Rusiju da uči pevanje, preneo je interesovanje za muziku svojoj deci. Njegova srednja ćerka, Marija (1903-1989) uporedo je sa učenjem osnovne škole i Gimnazije učila da svira violinu, podsticana od oca.

Kada se porodica Mihajlović 1918. godine preselila za Beograd, Marija je tada prešla u Drugu beogradsku gimnaziju, a violinu je nastavila da uči u Muzičkoj školi i na Muzičkoj Akademiji u Beogradu, zatim u Visokoj muzičkoj školi u Beču, gde je diplomirala. Usavršavala se i u Parizu na kursu interpretacije kod Ž. Eneskoa.

Javnim koncertima Marija Mihajlović je započela svoju muzičku karijeru. Tokom 1926. i 1927. često je nastupala u Parizu i Beču,  a u jednom stranom novinskom osvrtu nazvana je „jugoslovneskim ženskim Hubermanom“.

Foto: Wikipedia

Kada je završila studije, iz Beča se vratila u Beograd i zaposlila kao profesorka Muzičke škole Mokranjac, a od 1937. Kao profesorka na Muzičkoj akademiji u Beogradu. Redovno je nastupala na brojnim koncertima klasične muzike širom Jugoslavije, dobila je mnoštvo nagrada i odlikovanja,  međutim, mnogi kritičari kažu da bi njena karijera bila blistavija da je ostala u inostranstvu.

Zahvaljujući njoj po prvi put su izvedena skoro sva bitnija dela violinske literature (Slavenski, Lj. Marić, Rajčić, Stojanović, Vasilije Mokranjac) ali i svetskih čuvenih kompozitora (Prokofjev, Šimanovski uz autorovu klavirsku pratnju, Rusel). Između dva rata bila je i članica Beogradskog kvarteta, a iako se vratila u Jugoslaviju, njen talenat se cenio širom Evrope, te je često učestvovala kao žiri na čuvenim muzičkim konkursima  kao što je „Čajkovski“ u Moskvi i „Vijenjavski“ u Poznanju.

Ivan Tabaković – Marija Mihajlović, Sa koncerta

Kamerni duo Mihajlović

 Najmlađa sestra Mihajlović, Olga, klavir je počela da uči sa samo pet godina, a nakon završene Muzičke akademije u Beogradu, nastavila je studije u Parizu gde je učila od poznatih klavirskih pedagoga.

Kada je završila sa studijama vratila se u Beograd i zaposlila se u Prvoj muškoj gimnaziji, a potom i na Muzičkoj akademiji, na kojoj je radila njena starija sestra Marija.

Od 1930. sestre Mihajlović su oformile kamerni duo, često su nastupale i upoznale širu javnost sa delima klasične muzike. Olga i Marija su se pored muzike bavile i kolekcioniranjem dela likovne umetnosti, a Marijina želja je bila da svoju bogatu zbirku pokloni svom rodnom gradu, Kruševcu.

U Narodnom muzeju u Kruševcu, posle smrti Marije Mihajlović, osnovan je legat sestara Mihajlović 1990. godine, a dopunjen je 1998. umetničkim delima koje je posedovala mlađa sestra Olga.

Lojze Dolinar – Bista Marije Mihajlović

Ova zbirka sadrži dela 94 umetnika dela naših najpoznatijih slikara (Dobrović, Lubarda,Ličenoski, Zora Petrović…) rađenih u najrazličitijim tehnikama na platnu, akvarel, pastel, crtež, grafika… Tu su i dve portretne biste koje je načinio vajar Lojze Dolinar, ali i dva dela umetničko-zanatske proizvodnje, stilsko ogledalo iz epohe istoricizma sa slikanim motivom perunike, koji je naslikala Milena Pavlović Barili i reljef u bronzi „Tajna večera“. Deo Legata je i dokumentacioni materijal, koji se odnosi na sagledavanje bogatog muzičkog života sestara Mihailović.

Foto: Narodni muzej Kruševac, Wikipedia

M. Janković

____________________________________________________________________________________________

O projektu
Kroz projekat “Kruševac – ženska strana istorije“, redakcija lista GRAD i portala KruševacGrad želi da poboljša razumevanje i vidljivost doprinosa žena Kruševca u različitim društvenim oblastima i različitim epohama, da predstavi žene koje su kroz istoriju dale doprinos razvoju grada. Žene u politici, od prve vladarke Srbije, do prve gradonačelnice Kruševca, značajne naučnice, sportistkinje, umetnice, glumice, privrednice, pokretačice društvenih promena, osnivačice udruženja i organizacija, učesnice u oslobodilačkim ratovima, ali i karakteristike doba u kome su živele i prepreka sa kojima su se suočavale, biće teme medijskih sadržaja našeg projekta. Ideja je da upravo ovim projektom doprinesemo vidljivosti i boljem razumevanju doprinosa žena razvoju Kuševca kroz istoriju, da dodatno promovišemo postignuća žena te da na neki način podstaknemo žene današnjice da inspiraciju za svoj postignuća dobiju od svojih pretkinja.
Projekat je, u okviru Konkursa za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja, finansijski podržao Grad Kruševac.