U susret Vidovdanu feljton o Lazaru, Kruševcu, Kosovu: Kosovska bitka – sudar vojnih sila, vera i kultura

U susret Danu Kruševca, Vidovdanu, za vas smo pripremili serijal tekstova o Hrebeljanovićima i Lazarevićima, o Kruševcu, Kosovskom boju, o spomeniku koji nas seća na slavna vremena te o legendama koje su prisutne na našem prostoru. Pred vama je priča o Kosovskom boju, koji predstavlja najveću prekretnicu u istoriji srpskog naroda.

Turci Osmanlije, pod vođstvom cara Murata, uz potporu brojnih vazalnih država, uspeli su da u Maričkoj bici 1371. godine, slome vojsku braće Mrnjavčević, tada najjaču na Balkanu. Smrt Vukašina i Uglješe omogućila je Turcima da, pljačkajući susedne hrišćanske zemlje, prodiru dalje na sever i severoistok.

Smatra se da se prvi napad na Lazarevu Srbiju dogodio 1380. godine na Dubravici kod Paraćina. Sledeći, jači, napad odigrao se 1386. godine kod Pločnika, mesta između Prokuplja i Kuršumlije, gde je turska vojska doživela veliki poraz. Iznenađen jakim otporom u Srbiji, Murat je započeo ozbiljnije pripreme.

Prve vesti o velikom turskom napadu na Srbiju stigle su u proleće 1389. godine. Turci su u Bugarskoj gomilali velike snage. Lazareva vojska okupila se u Kruševcu i po procenama istoričara brojala je između petnaest i sedamnaest hiljada vojnika. Muratova vojska bila je velika i brojala je oko trideset pet hiljada vojnika. O samoj borbi, pouzdanih izvora nema. O njoj govore turski istoričari, strani izvori, narodna predanja i legende.

Narodno stvaralaštvo spominje kletvu kojom je Lazar zaklinjao junake da se, u ime pokoljenja koja dolaze, odazovu i ostanu uz svog vladara na bojnom polju. Okrutna je i razumljiva, bez potencijalnih nedoumica kod onih kojima je upućena. Mogućnost opraštanja, onome ko se ogreši o nju, ne postoji. Ko se ne odazove pozivu, doživeće fizičko i duhovno nestajanje, biće na stubu srama, zauvek spominjan po zlu.

“Ko je Srbin i srpskoga roda,

I od srpske krvi i kolena,

A ne doš’o na boj na Kosovo,

Ne imao od srca poroda,

Ni muškoga ni devojačkoga!

Od ruke mu ništa ne rodilo,

Rujno vino ni šenica bela!

Rđom kap’o dok mu je kolena!”

Epske pesme govore i o kneževoj večeri, koja je u Kruševcu, mestu skrovitom i još uvek sigurnom, uoči sudbonosnog događaja, okupila najuglednije i najhrabrije ljude Srbije. Na njoj Lazar iznosi optužbu i baca sumnju na odanost Miloša Obilića, najvećeg junaka tog vremena. Iznenađen, povređen i osramoćen pred takvim skupom, svestan da kleveta dolazi od Vuka Brankovića, Miloš se zaklinje u Boga da će ubiti turskog cara Murata.

Izvor: narodnimuzej.rs

Boj se odigrao u utorak 28. juna 1389. godine, na Gazimestanu, u blizini današnje Prištine. O veličini i značaju bitke govori činjenica da je na Kosovo došao lično Murat sa obojicom sinova. Centrom turske vojske komandovao je car Murat, levim krilom njegov mlađi sin Jakub Čelebija, a desnim stariji sin Bajazit, zvani Ildirim (Munja).

Na frontu, uz Lazara, stajali su Vuk Branković, braća Musići Stefan i Lazar, Pavle Orlović, bosanski vojvoda Vlatko Vuković i hrvatski krstaši pod komandom Ivana Paližne. Nije teško uočiti da kraj Lazara nisu stajali njegovi drugi zetovi. Pretpostavlja se da je imao i najamničku vojsku.

Sukob je bio žestok, ali nije trajao dugo. Kako se veruje, trajao je nekoliko časova i završio se do podneva. Smatra se da su prvi u napad krenuli strelci Vuka Brankovića, koji su uspeli da duboko prodru u tursko levo krilo. Najčasniji knežev vitez, Miloš Obilić, uspeo je da se probije kroz turske redove i na prevaru ubije cara Murata. Hrabri podvig odveo je neustrašivog srpskog junaka u smrt, a u istoriji je ostao najbolji primer za spremnost da se pogine za svoju domovinu i čast.

Preuzeto sa: kultura.rs

Saznavši za očevu smrt, Bajazit je brzo reagovao. Naredio je da se Muratova smrt prikrije i da mu zadave brata, kako bi uklonio konkurenta na prestolu. Preuzevši komandu nad celokupnom vojskom, napao je energično.

Videvši da je Lazar zarobljen, Vuk Branković i Vlatko Vuković napustili su bojno polje i uspeli da spasu deo srpske vojske. Obe strane pretrpele su velike gubitke i izgubile svoje vladare. Po naređenju Bajazita, knez i sve srpske vlastele bile su pogubljene. Ostalo je nepoznato kako je Lazarevo telo dospelo do kaluđera koji su ga balsamovali i preneli u crkvu Vaznesenja u Prištini.

Srbijom je, nakon Boja, upravljala Milica. Mudro je vodila brigu o srpskoj državi i svojoj deci. Godine 1393, upravljanje državom preuzima Stefan. Srbija postaje vazalna država, a Lazarev najstariji sin turski vazal.

Preuzeto sa: kultura.rs

Prema narodnom predanju, Vuk Branković je okrivljen za izdaju na Kosovu i poraz srpske vojske. Narod je u njemu našao razlog za viševekovno ropstvo. On se, u toku boja, povukao sa svojom vojskom i tako omogućio neprijateljevu pobedu. Nije mu oprošteno što nije poginuo na Kosovu kao i drugi kneževi vitezovi, pa je postao simbol kukavičluka i izdajnika zemlje.

Najstariji sačuvani dokumenti ne govore o izdaji, a neki čak govore o srpskoj pobedi. Istorija je Vuka Brankovića prikazala kao hrabrog borca koji se dugo opirao i koji je poslednji primio tursko vazalstvo. Nakon Kosovskog boja, on nije želeo da vodi politiku kakvu je vodio knez Lazar, a crkva je stala na stranu Lazarevića. Obeležje Brankovića kao izdajnika može se povezati i sa sukobom koji je nastao između njegovih i Lazarevih potomaka…

Naslovna fotogarfija preuzeta sa: narodnimuzej.rs

Jovana Aksentijević