Spomenik kosovskim junacima duže od veka sa Kruševljanima – jedinstvena izložba u Kući Simića

Istorija Spomenika kosovskim junacima počinje 1904. godine kada je spomenik po autorskoj zamisli i izvedbi akademika Đorđa Jovanovića otkrio lično Kralj Petar Prvi Karađorđević, ali ni sve javne arhive i dokumenta nisu dovoljni da bi se dočarala zajednička istorija spomenika i Kruševljana. Zašto je to tako, jasno je na svakoj fotografiji koja se od večeras može pogledati na originalnoj izložbi u Kući Simića “Spomenik kosovskim junacima – svedok epohe”

Po interaktivnoj zamisli kustosa, po tradiciji ovog izložbenog prostora, koji se, simbolično, nalazi u centru grada nedaleko od “junaka” izložbe, Kruševljani su pozvani da zajedno sa Kućom Simića učestvuju u stvaranju izložbe o spomeniku. I više desetina autora ponudilo je jedinstvene fotografije iz ličnih kolekcija.

– Uz integralni tekst Eme Radulović, istoričarke umetnosti, muzejske savetnice i dugogodišnje direktorke Narodnog muzeja, iz kataloga izložbe povodom stogodišnjice Spomenika, prilažemo fotografije mnogih generacija sugrađana, stasalih u podnožju i okolini Spomenika – kaže kustoskinja Zorana Drašković-Kovačević, autorka postavke, dodajući da se priložena foto svedočanstva neposredno odnose na porodične, ratne, slavljeničke, jubilarne prilike zabeležene na Trgu kosovskih junaka.

Povodom stogodišnjice Spomenika kosovskim junacima, Ema Radulović je zapisala i da je okosnicu programa svetkovine 500. godišnjice Kosovske bitke upravo predstavljalo polaganje kamena temeljca za buduće obeležje u prisustvu kralja Aleksandra Obrenovića, na Vidovdan 1889. godine.

– Ukazujući na potrebu sakupljanja priloga za Spomenik, pozivajući se pritom na najosetljivija patriotska osećanja nacije, u završnici dokumenta Proglasa iz 1890. godine stajalo je “Svaka aspra koja se na to dade, biće voštanica koja će vekovima svetleti pred prestolom božjim za besmrtne duše kosovskih junaka”– zapisala je svojevremeno Ema Radulović.

Ostatak istorije Spomenika koji je delio istoriju sa svojim narodom, dobro je poznat: konkurs za idejno rešenje raspisan je 1892. godine, a izabran je Đorđe Jovanović, pored Petra Ubavkića jedini akademski obrazovani vajar u Srbiji tog doba. Model spomenika Jovanović je završio u Parizu 1895. godine, elementi poznate kompozicije nagrađeni su na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine Zlatnom medaljom Prvog reda.

– Posle pariske izložbe, Spomenik je dopremljen u Srbiju, a svečano otkrivanje obavljeno na Vidovdan 1904. godine, pred Kraljem Petrom Prvim Karađorđevićem – predočeno je u katalogu izložbe “Spomenik kosovskim junacima – svedok epohe”.

Tekst i foto:I.R.