Hram Svetog Proroka, Preteče i Krstitelja Gospodnjeg Jovana na Bagdali -Duhovni svetionik nad gradom

Bagdala je vidikovac kruševački. Njen izvanredan položaj i vidokrug na sve strane Srbije rodili su u nekim Kruševljanima misao da tu treba da se zida Crkva. Pričaju, još između dva rata. No, još se nije bilo ispunilo vreme. Trebalo je da se ovo prekrasno brdo osvešta nevinom srpskom krvlju, da postane sveto brdo kruševačko, gde stradaše i velikomučenici postadoše domaćini, mladi i stari iz ovog dela Srbije, od 1944. do 1946. godine. Sledilo je vreme vladavine komunizma, nije bilo poželjno da se govori o tim stratištima, ali, bilo je zadugo potom svedoka. Eno ikona njihovih u Crkvi Svetog Jovana, sveštenstvo i verni mole im se kao svetima novoprosijavšim. Godine 1991. stratište je obeleženo krstovima. Na Vidovdan iste godine služeno je prvo opelo žrtvama. A na Vidovdan 1993. Njegovo Presoveštenstvo Episkop niški gospodin Irinej, potonji Patrijarh srpski, odslužio im je parastos i održao otrežnjujuću, za pokajanjem vapijuću besedu o novim svetiteljima, bagdalskim i istakao da su mučitelji nevinih žrtava nečovečnim činom ubijanja braće odredili mesto budućeg Hrama Božjeg – on će na kostima ovih mučenika da počiva. Istakao je da je ovo, u stvari, u Kruševcu najpriličnije mesto za zidanje crkve. Beleži profesorka Ljubica Petković u časopisu Eparhije kruševačke „Pravoslavna vera i život“

Pri Crkvenoj opštini oformljen je Inicijativni odbor za izgradnju Hrama na Bagdali, koji se pozabavio određivanjem lokacije za novu Crkvu, na najlepšem prostoru Bagdale, sa koga se vidik širi na sve četiri strane sveta, površine 4,5 hektara, na koti nadmorske visine 206,5 metara. Površina kompleksa parcele planirano je da bude 1,5 hektar. Za sam objekat, najpre je planirano da nova Crkva, pored memorijalnog karaktera ima i funkciju gradske parohijske Crkve, za opsluživanje naselja koja joj gravitiraju. Sagrađena je i parohijska kuća od tradicionalnog materijala: opeke, belovodskog peščara, granita, mermera…

Dalji korak preduzela je Crkvena opština Kruševac, koja je na sednici održanoj 9. februara 1994. godine donela odluku da se na Bagdali izgradi spomen-Hram, a koju je potvrdio eparhijski Upravni odbor na sednici od 28. marta 1994. godine. A na sednici od 12. septembra iste godine prihvata i odobrava konstituisanje Odbora za gradnju Hrama na Bagdali, na čelu sa Tomislavom Andrijevićem kao predsednikom. Usledilo je nekoliko godina tokom kojih je rešavan Detaljni urbanistički plan parka Bagdala, po pitanju vlasništva, dozvola i svega potrebnog, a sa: Skupštinom Opštine Kruševac, Institutom za krmno bilje i Zavodom za urbanizam Kruševac. Počelo je i obaveštavanje javnosti o ovom poduhvatu. Od broja tri, te godine pokrenutog časopisa Pravoslavna vera i život, protojerej Ljubiša Jovanović, pisao je ova „obaveštenja“, otvoreno se zalažući da počne realizacija dogovorenih poslova.

Izvršni odbor Skupštine opštine Kruševac, na sednici održanoj u sredu 10. aprila 1996. godine, doneo je odluku o izgradnji spomen Hrama na Bagdali. Tada je saopštena odluka da će objekat Crkve u prostorno arhitektonskom konceptu predstvljati specifično rešenje sa uvažavanjem tradicionalnih koncepata gradnje ove vrste, bez podražavanja postojećih crkava u Kruševcu.

Na Badnje veče, 2005. godine starešina Lazarice, protojerej stavrofor Ljubivoje Radović, posle paljenja badnjaka u primerenoj besedi saopštio je okupljenima da su sve pripreme završene i da su čelni ljudi Skupštine Opštine Kruševac odobrili gradnju Crkve na Bagdali. Bio je prisutan i tadašnji predsednik Opštine Dragan Azdejković.

Po formiranju Eparhije kruševačke i po uvođenju u tron Njegovog Preosveštenstva Episkopa gospodina Davida, usledilo je najpre podizanje replike kapele Njegoševe, Crkve svetih velikomučenika i pobedonosaca Georgija i Dimitrija, 2013. godine, čije je temelje osveštao Episkop kruševački Gospodin David na praznik Prenosa moštiju Svetog Aleksandra Nevskog, 12. septembra iste godine. Episkop David je tada uručio arhijerejsku gramatu ktitoru ove svetinje Ljubomiru Ćurčiću, a svečanom činu osvećenja prisustvovao je i tadašnji gradonačelnik Bratislav Gašić sa saradnicima. Crkva je građena po ugledu na Njegoševu kapelu koja se nalazila na Lovćenu. Naime, Petar II Petrović Njegoš izgradio je 1845. godine kapelu koju je posvetio Svetom Petru Cetinjskom. Tu je i sahranjen 1855. godine. Kapelu su prvo srušili Austrijanci tokom Prvog svetskog rata 1916, a obnovio ju je kralj Aleksandar I Karađorđević 1925. godine. Nažalost, kapela je srušena 1972. godine, da bi se oslobodio prostor za podizanje mauzoleja koji se i danas nalazi na Lovćenu. Mitropolit crnogorsko- primorski Joanikije pokrenuo je prošle godine inicijativu da se Njegoševa kapela obnovi.

Godine 2015. podignut je Hram posvećen Svetom Proroku, Preteči i Krstitelju Gospodonjem Jovanu.

Ovaj, u narodu poznati Svetitelj kao Preteča Hristov, rodio se u domu blagočestivih i pobožnih ljudi, prvosveštenika Zaharije i njegove žene Jelisavete. Stari su bili njih dvoje kada od Boga izmoliše dete, a to dete kasnije odigra odlučujuću ulogu na dan Bogojavljenja. Crkva zbog toga i uzima baš ovaj datum da ga praznuje kao Sabor Časnog i slavnog Proroka, Preteče i Krstitelja Gospodnjeg, Jovana zato što je dolikovalo da se praznikom ukaže poštovanje onome ko posluži Svetoj Tajni Krštenja, stavivši ruku svoju na glavu Gospodnju. Ovaj praznik se naziva Saborom zbog toga što se tog dana ljudi sabiraju u Crkvu radi pevanja i uznošenja slave Bogu u čast Svetog Jovana Krstitelja.
Sećanje na ovog svetitelja praznuje se nekoliko puta u godini, ali najviše svečara ima baš 20. januara. Ličnost Svetog Jovana Preteče i Krstitelja, jevanđeliste, zauzima posebno mesto u toj hijerarhiji, jer njemu je bio dat dar od Boga da krštava ljude i oslobodi ih njihovih grehova, te on krsti i Gospoda našeg Isusa Hrista. To krštenje se obavi na reci Jordanu. Bio je takve moralne čistote, da se slobodno mogao nazvati Angelom Božjim, pre nego čovekom, i jedini je od proroka koji je rukom mogao pokazati onoga koga je prorokovao. Proganjan je od strane cara Iroda, bačen u tamnicu i pogubljen odsecanjem glave. Postradao je ovaj mučenik za veru hrišćansku i za Gospoda našeg Isusa Hrista. Tri velike svetinje: čestica Časnoga Krsta, čudotvorna ikona Presvete Bogorodice Filerimosa i desnica Sv. Jovana Krstitelja su prešle dug istorijski put do danas: od Jerusalima, preko Carigrada su stigle u posed krstaških vitezova Sv. Jovana Krstitelja koji su ih prilikom krstaških pohoda zaplenili. U početku su se nalazile na Rodosu, a zatim od sredine 16. veka na Malti. To je razlog što su vitezovi Sv. Jovana prozvani Malteškim. U vreme Napoleonovih ratova general Malteškog reda je predao svetinje na čuvanje pravoslavnom ruskom caru Pavlu I Romanovu. Svečani prenos svetinja sa Malte na Carski dvor obavljen je 20. oktobra 1799. godine po starom kalendaru. Čuvane su na dvoru Romanovih u Petrogradu odakle su povremeno iznošene u carski letnjikovac u Gatčinu sve do Boljševičke revolucije u Rusiji 1918, kada ih je iz Rusije iznela Marija Fjodorovna, majka Imperatora Svetog Mučenika Nikolaja Drugog u Kopenhagen. Pred smrt, predala ih je znamenitom ruskom Mitropolitu Antoniju Hrapovickom koji je svetinje preko Berlina doneo u Beograd. Tada su predate na dar kralju Aleksandru I Karađorđeviću u znak blagodarnosti ruskog naroda i ruske Crkve za prijem velikog broja izbeglica iz Rusije. Svetinje su čuvane u kraljevskom dvoru na Dedinju do 1941, kada ih je Kralj Petar II sa Patrijarhom Gavrilom Dožićem, ostavio upravi manastira Ostrog na čuvanje. Iz Ostroga svetinje su zaplenjene od Republičkih vlasti Crne Gore 1952. i prenete u državni trezor. Ruka Svetog Jovana Krstitelja i deo Časnog Krsta Hristovog su iz trezora predate tadašnjem Mitropolitu Danilu Dajkoviću u Cetinjski manastir, a ikona Presvete Bogorodice Filerimosa 1978. je predata Državnom muzeju na Cetinju gde se i danas nalazi. Ruka Sv. Jovana i deo Časnog Krsta su u početku bile pohranjene u riznici Cetinjskog manastira, a od 1993. iznete su na javno poklonjenje vernicima u kivotu sa moštima Svetog Petra Cetinjskog a kasnije u paraklis (kapelu) posvećenu Sv. Jovanu Krstitelju, takođe u samom manastiru.

12. aprila 2015. na Bagdali Njegovo Preosveštenstvo Episkop David, osveštao je temelje nove Crkve posvećene Svetom Proroku, Preteči i Krstitelju Gospodnjem Jovanu. Objavio je vernima i ktitorstvo porodice Gašić, tada ministra odbrane u Vladi Republike Srbije Bratislava Gašića i njegovog brata Bobana, privrednika iz Kruševca, čije je obećanje bilo da će se iste godine Crkva i osveštati.

Hram je osveštao Patrijarh srpski Gospodin Irinej na Dan začeća Svetog Jovana Preteče, 6. oktobra iste godine. Hram je površine 80 metara kvadratnih. Na levoj strani oltarske pregrade nalazi se ikona Svetih novomučenika kruševačkih i bagdalskih. Među njima prepoznaju se ugledni prota Avram Jovanović iz Velikog Šiljegovca, ubijen od Bugara 1917. godine, njegov sin Božidar Jovanović, streljan 1944. godine na Bagdali, lik seljaka, radnika, srpskog domaćina, žena, monaha na stratištima ovog brda stradalih.

Patrijarha Irineja je dobrodošlicom pozdravio Episkop David, a Njegova Svetost je izrazio veliku radost zbog izgradnje dugoželjenog Hrama, pohvalivši Kruševljane kao vredne i verne ljude, odane Zavetu Svetih Nemanjića i Lazarevića u negovanju duhovne svetosavske kulture i zadužbinarstva. Potom je ktitorima uručio visoka priznanja: ministru odbrane Bratislavu Gašiću Orden svetoga Kralja Milutina i privredniku Bobanu Gašiću – Orden Svetog Save Drugog Reda, a priložnicima blagodarnice i gramate. Velikom crkveno-narodnom sabranju prisustvovali su tadašnji gradonačelnik Kruševca Dragi Nestorović sa saradnicima i predstavnici crkvenog, političkog, javnog i kulturnog života Grada i Rasinskog okruga.

Tako je nad gradom zablistala svetinja u kojoj se uznose molitve za sve građane Kruševca i okoline.

Ognjen Milićević