„Žene Rasinskog okruga“

Povodom obeležavanja 80 godina od oslobođenja u Drugom svetskom ratu u Legatu Milića od Mačve otvorena je izložba „80 godina od oslobođenja u Drugom svetskom ratu- žene Rasinskog okruga u ratu“. Nakon izložbe održan je okrugli sto na kojem su o ovoj temi govorili profesori fakulteta iz više gradova Srbije.

Sve prisutne pozdravio je direktor Istorijskog arhiva Kruševac Nenad Sokolović koji je istakao da je Kruševac grad koji može da se pohvali da ima tri rođendana- Vidovdan, 14. i 15. oktobar. On se zahvalio Kulturnom centru Kruševac na pomoći prilikom organizovanja izložbe.
Istorijski arhiv Kruševac svake godine priprema bogat oktobarski program.

-Ove godine počeli smo sa izložbom istorije kruševačkog kraja koja je namenjena deci školskog uzrasta. Sa školama sarađujemo već sedam godina. Organizujemo dve radionice „Razgranala grana“ i „Priče iz našeg ugla“. Reč je o izradi porodičnih stabala, gde deci prikazujemo matične knjige iz 1837. godine. Danas organizujemo izložbu „80 godina od oslobođenja u Drugom svetskom ratu- žene Rasinskog okruga u ratu“. Izložba je posvećena ženama Rasinskog okruga koje su bile učesnice NOB- a. Većina njih je aktivno učestvovalo u borbama. Organizujemo i tematski okrugli sto na istu temu. Učesnici okruglog stola su profesori sa više fakulteta iz različitih gradova Srbije- kazala je autorka izložbe, arhivska savetnica Bojana Jovac.

Jedna od autorki izložbe, viša arhivistkinja Branislava Milošević govorila je koliko su ovakve izložbe značajne za očuvanje sećanja na heroine Drugog svetskog rata.

-Obilje dokumenata koja se čuvaju u našem arhivu svedoče i pokazuju značaj učešća žena u ratu. Mi smo izdvojile jedan deo, zbirku od 33 fotografija žena učesnica uz biografske podatke, a prikazane su i legitimacije i lični dokumenti učesnica NOB- a. Ideja nam je da ih ovim i sličnim projektima sačuvamo od zaborava i prikažemo značaj učešća žena u Narodno- oslobodilačkom ratu. One su učestvovale u borbama, a bile su i članice raznih odbora KPJ, sanitetske službe… Podjednako su učestvovale i žene sa sela i žene iz grada- učenice, studentkinje, domaćice, radnice i majke. Njihova velika žrtva, hrabrost, smelost i dostojanstvo zaslužuju da ne budu zaboravljeni- zaključuje Miloševićka.

Tokom Drugog svetskog rata u borbenim redovima Narodno- oslobodilačke vojske, borilo se preko 100.000 žena. Pored njih, veliki broj žena učestvovao je u pozadinskim poslovima- obezbeđivanju hrane, odeće, prenosa informacija. Učlanjenjem u KPJ, žene su dobijale pozicije delegata, političkih komesara, komandira, referenata saniteta, partijskih i skojevskih rukovodilaca.

Nakon okupacije zemlje, formirani su odbori aktivistkinja NOP- a za prikupljanje hrane, odeće, obuće, sanitetskog materijala, za brigu o ranjenicima, deci i iznemoglim ljudima. Pored ovih aktivnosti, veliki broj žena bio je angažovan na poslovima kurira u cilju održavanja veza među borbenim grupama. Radile su i na prikupljanju podataka o neprijateljskim jedinicama.

Decembra 1942. osnovan je Antifašistički front žena Jugoslavije, koji je objedinio odbore aktivistkinja. Nakon rata, odbori AFŽ- a bavili su se, sve do 1953, raznim poslovima. Na seoskom području najzastupljenije teme bile su zdravstveno prosvećivanje i obrazovanje dece i odraslih. U gradovima, sekcije AFŽ- a osnivale su mnogobrojna društva, kao što su Društvo prijatelja dece i Društvo fakultetski obrazovanih žena. Veliki broj Kruševljanki učestvovao je u NOP- u i kao borci i kao aktivistkinje.

Istorijski arhiv Kruševac čuva bogatu memoarsku građu o učešću žena iz Rasinskog okruga u Drugom svetskom ratu. Neke od najpoznatijih žena narodnih heroja iz Kruševca su Nada Marković, Boginja Mihajlović, Radojka Zajić, Bosa Cvetić…

Događaju je prisustvovao pomoćnik gradonačelnika za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo Darko Andonov. Organizatori izložbe su Istorijski arhiv i Kulturni centar Kruševac.

O. Milićević