Šta sve čuva Umetnička galerija: Grafika Lazara Vujaklije „Basta Central Zemun“

U Umetničkoj galeriji Narodnog muzeja Kruševac čuva se grafika Lazara Vujaklije „Basta Central Zemun“ iz 1954. godine (inv. br. 4). Rađena je u tehnici litografija u boji. Dimenzija je 43,5 sa 48 cm (37,4 sa 47, 7 cm).

Period srpske umetnosti posle 1950. obeležen je procesima kontinuiteta i diskontinuiteta. Kontinuitet uglavnom oličavaju slikari predratnih pokolenja, još u punoj snazi, koji posle sloma socrealizma i raskida sa SSSR-om aktuelizuju varijante kolorizma i ekspresionizma.

Posle ekspresionizma boje i gesta, formuliše se, među mladima u “Decembarskoj grupi”, geometrizam. Počeo je kao figurativan, pa prešao u asocijativan (“apstraktni predeo”) i, na kraju, u apstraktan (Lazar Vozarević, 1925—1968, Mladen Srbinović, 1925—1992, Stojan Ćelić, 1925—1992, Miodrag B. Protić, 1922). Poimanjem površinskog, čistog, “dekorativnog”, prvi put je osporen “proživljeni” način nijansiranja svakog santimetra, iluzionistički dubinski prostor zamenjen je topološkim, površinskim. U platnima često velikih dimenzija postignuti su frontalnost i simetričnost, regulativno središte, novo shvatanje predmeta. Time su docnije, šezdesetih i sedamdesetih, olakšani i prelaz na apstrakciju kao formalni minimum koji teži duhovnom maksimumu, obnavljanje nasleđa konstruktivizma i suprematizma, težnja ka apsolutnom, k redu, skladu i srazmeri kao oznakama moralnih vrednosti. Olakšano je i aktuelizovanje srednjovekovne vizantijske i narodne tradicije arhetipskih simbola (Lazar Vozarević, Mladen Srbinović, Lazar Vujaklija, 1914, Aleksandar Tomašević, 1921—1968, itd.). U okviru iste grupe Zoran Petrović, 1921, anticipira enformel, Miloš Bajić, 1917, apstraktni ekspresionizam, Aleksandar Luković, 1924. oniričnu priču.

Biografija umetnika:

Lazar Vujaklija je rođen u Beču, 17. avgusta 1914. godine. Kao desetogodišnjak se preselio sa porodicom u Zemun i u Beogradu je pohađao Grafičku industrijsku školu na knjigovezačkom smeru, na istom predmetu je nakon Drugog svetskog rata radio kao nastavnik.

Lazar Vujaklija je prve ozbiljnije pouke iz slikarstva dobio u Beogradu, na tečaju slikanja i crtanja kod Petra Dobrovića, čiji se uticaj prepoznaje u njegovim ranim slikarskim ostvarenjima. Nije se školovao na akademiji nego je bio svojevrstan autodidakt.

Usavršavao se na studijskim putovanjima na koja je često odlazio, po Francuskoj, Švajcarskoj, Italiji, a u tu svrhu posetio je i Svetu Goru, odnosno manastir Hilandar. Svoju inspiraciju je nalazio u narodnoj, folklornoj i religioznoj umetnosti.

Početkom šeste decenije Vujaklija postaje član novoformiranih umetničkih grupa, prvo grupe Samostalni i potom još čuvenije Decembarske grupe, menjajući tada svoj početnički likovni izraz.

Bio je član ULUS-a i Grafičkog kolektiva.

Prvu samostalnu izložbu, od dvadesest ukupno, priredio je 1952. godine u Beogradu. Bio je redovan učesnik značajnih i velikih likovnih i umetničkih manifestacija poput Oktobarskog salona, Memorijala ,,Nadežde Petrović”, Jugoslaviju je predstavljao i na Venecijanskom bijenalu.

Osim slikarstvom, Lazar Vujaklija se bavio i grafikom, litografijom, tapiserijom, skulpturom, mozaikom i zidnim kompozicijama (od kojih je najbolji veliki mural urađen u nekadašnjoj Palati federacije, danas Palati Srbije). Dela mu se izlažu i čuvaju u Narodnom muzeju, Muzeju savremene umetnosti u Beogradu i mnogim drugim muzejsko-galerijskim ustanovama kao i u značajnim privatnim zbirkama.

Punu stvaralačku zrelost Vujaklija je dosegao početkom šeste decenije 20. veka, kada je otkrio čari srednjovekovnih stećaka i kada je nadahnut njihovom ikonografijom uspostavio sistem sopstvenih simbola, znakova i značenja.

Zato se može reći da su njegovi radovi lako čitljivi i samosvojni u svakom pogledu: počev od izbora simbola do načina kojim gradi plastični sloj dela, koristeći se ekspresivnom snagom oporih bojenih odnosa i pojednostavljenih koliko naglašenih crtačkih rešenja. Svoj stil je izražavao korišćenjem jednostavnih geometrijskih simbola definisanim crnom konturom, palete osnovnih boja i jednostavnom kompozicijom dela.

Zahvaljujući tim odlikama svrstao se u red najboljih srpskih slikara, modernih tradicionalista druge polovine 20. veka.

Prvu samostalnu izložbu je realizovao 1952. godine u Beogradu, a poslednju 1985. godine. Priredio je ukupno 20 samostalnih izložbi.

Naslikao je i prvi mural u Beogradu 1970. godine, koji nije ostao sačuvan. Njegova dela su ostala očuvana u nacionalnim kolekcijama.

Lazar Vujaklija je preminuo 24. novembra 1995. godine, i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana u Beogradu.

U holu bioskopa „Kruševac“ nalazi se njegova slika „Pesma životu“.

O. M.