Šta čuva Umetnička galerija: Srbinovićeva „Četiri godišnja doba“

U Umetničkoj galeriji Narodnog muzeja Kruševac čuva se poklon zbirka akademika Mladena Srbinovića u kojoj se posebno izdvaja slika „Četiri godišnja doba“, rađena tehnikom ulje na platnu iz 1966. godine. Umetnik je na sebi svojstven način prikazao četiri godišnja doba koristeći žive boje koje simbolizuju proleće, leto, jesen i zimu

Kako su se izložbena delatnost i politika formiranja i upotpunjavanja zbirke Umetničke galerije skoro potpuno poklapale, sam koncept izložbi doprinosio je karakteru zbirke, jer su nove akvizicije počivale upravo na izložbama priređenim u Galeriji, sa retkim drugačijim primerima. Jedan od takvih izuzetaka je otkup slike Marka Čelebonovića 1963. godine, a na preporuku tada Moderne galerije iz Beograda. Delovanje u skromnim uslovima, kadrovskim, prostornim, finansijskim, promene ciljeva u kulturnoj politici grada sa naglaskom na druge sadržaje, bile su prilike koje nisu išle u prilog pravovremenim akvizicijama. Za dalje formiranje i upotpunjavanje zbirke sa uticajem tih različitih okolnosti, a pre svega, u pogledu stalnog fonda za otkup umetničkih dela za zbirku, potom i karakter realizovanih izložbi, bili su od presudne važnosti. Priređene izložbe su predstavljale i povod poklona za zbirku, a prvi brojniji beleže se početkom osamdesetih, kada je Galerija primila sedam slika Milana Kerca od njegove supruge Ankice Oprešnik. U godini kada je obeležavano dvadeset pet godina rada Umetničke galerije, 1987. u zbirci je bilo 243 dela – slika, grafika, crteža i skulptura, ukupno 115 autora. Uprkos stalnim teškoćama, kada su u pitanju nove akvizicije, između 1987. i 1992. otkupljeno je ili dobijeno na poklon 77 dela, gde značajno mesto pripada poklonu od 15 grafika, pastela i slika, akademika Mladena Srbinovića, povodom retrospektivne izložbe u Galeriji, 1988. godine.

Umetnost Mladena Srbinovića

Malo je u srpskom slikarstvu umetnika poput Srbinovića čije stvaralaštvo deluje kao bistro vrelo koje, dolazeći iz mračnih dubina, potmulo tutnjeći, izbija u širokim i bistrim mlazevima po površini slike dajući joj vizuelnu lepotu prizora i sjaj koji osvaja gledaoca već u prvom dodiru sa njom. Sva ta lepota slikarskog postupka je zapravo zid koji se isprečio pred gledaocem nastojeći da sakrije osetljivo tkivo ovoga slikarstva uvučeno i brižljivo zapretano u njegovom metafizičkom jezgru, tamo gde prestaje saznanje gde, počivajući na samom rubu neizrecivog treperi velika tajna bića umetničkog dela.

Lazar Trifunović je, pišući o Srbinoviću, struukturu tematskog sloja njegovog slikarstva uporedio sa dvema sfingama: jednom, koja oličava događaj koji se u slici priča i drugom, u kojoj je oličen slikarski postupak.

Odredivši se prema vremenu i svetu u kojem živi Srbinović se, po nužnosti bića, oko 1958. okrenuo sadržajima sopstvene psihe, transponujući ih u svet svojih slika. Srbinović je krajem pedesetih i tokom šezdesetih godina naslikao niz dela u kojima su registrovane promene do kojih je došlo u njegovom shvatanju sveta i čoveka. Našavši svoju unutrašnju stvarnost, harmoniju, otkrivši istočnike svoga bića, dodirnuvši njime sveobuhvatno, Srbinović je svojim slikarstvom stvorio, po ljudskoj meri, lepotu raja.

Biografija umetnika

Mladen Srbinović (1925- 2009) bio je srpski slikar, akademik SANU i profesor Univerziteta u Beogradu i član Krunskog saveta. Rodio se 1925. godine u Sušici kod Gostivara. Osnovnu školu i gimnaziju pohađao je u Beogradu. Studirao je slikarstvo na Akademiji likovnih umetnosti od 1947. do 1951, a postdiplomske studije završio je 1953. godine. Za asistenta u Akademiji likovnih umetnosti bio je izabran 1953. kada je izabran i za člana ULUS-a. Penzionisan je u zvanju redovnog profesora Fakulteta likovnih umetnosti, 1988. godine.

Prvi put je izlagao 1948. na Izložbi radova studenata Akademije likovnih umetnosti, a samostalno 1952. godine u Grafičkom kolektivu. Pored mnogih samostalnih i grupnih izložbi u zemlji i inostranstvu, predstavljao je jugoslovensku umetnost na brojnim izložbama. Bio je član Grafičkog kolektiva i grupe Samostalni (od 1952), i jedan od osnivača i članova Decembarske grupe(1955). Izdao je dve grafičke mape (1953. i 1955), inspirisane stihovima Lorke. Uporedo sa slikarstvom i grafikom od 1960. počeo je da radi mozaike i predloške za tapiserije.

Izabran je 1981. godine za dopisnog, a 1988. za redovnog člana Srpske akademije nauke i umetnosti.

Dobitnik je mnogih jugoslovenskih i međunarodnih nagrada: Oktobarska nagrada Beograda 1958; Premija za grafiku – Zagreb 1960; Nagrada za slikarstvo na Memorijalu Nadežde Petrović u Čačku 1960; Nagrada za slikarstvo na međunarodnom bijenalu u Sao Paolu, 1961; Nagrada za najbolju grafiku na Bienalu grafike u Tokiju 1961. godine za litografiju „Septembar“; druga nagrada za slikarstvo na bijenalu u Aleksandriji, Oktobarska nagrada Beograda 1974 i sedmojulske nagrade, 1984.

Predstavljao je Jugoslaviju na 31. Venecijanskom bijenalu, 1962. godine gde je izložio dvadeset radova formata 170 x 145, a naslovnu stranicu kataloga krasilo je ulje na platnu „Tajna crvenog / Il segreto del rosso“.

Mozaik sala

Izradio je mozaik „U slavu Kruševca“ 1970/1971. povodom obeležavanja šest vekova od osnivanja grada. Napravio je ukupno 12 mozaika: Knez Lazar, Kosovo, Letopisac, Država, Rasinski pesnik, Lazarica, Milica i Jefimija, Bogatstvo Srbije, Despot Stefan, Neven, Despotov dinar, Graditelj. Godine 1986. izradio je i podne mozaike u svečanoj sali Skupštine opštine (danas poznatija kao Mozaik sala).

U idejnom smislu, inspirisan istorijskom faktografijom, epskom narodnom poezijom, mitom i folklornim nasleđem, Srbinović je posegao za elementima srpskog srednjovekovnog slikarstva moravske epohe, inspirišući se njegovom monumentalnošću, naglašenom dekorativnošću i osobenom duhovnošću, prevodeći ih na jezik savremenih likovnih simbola.

Na zidnim mozaicima, otkrivenim u okviru obeležavanja šest vekova grada 1971. godine, u središnjim poljima sa južne, odnosno, severne strane, izvedene su figure kneza Lazara i despota Stefana, dok su, brižljivo odabranim motivima, na ostalih deset kompozicija, simbolično predstavljeni važniji segmenti političkog, društvenog, kulturnog i umetničkog života Moravske Srbije i Kruševca kao njenog značajnog središta.

Podni mozaici, postavljeni 1986. godine, tematski razvijaju sadržaje zidnih kompozicija. Izuzev predstava koje svedoče o bogatstvu materijalne i duhovne kulture Srbije kasnog srednjeg veka, na njima su zastupljeni geometrijski i zoomorfni motivi univerzalnog idejnog i estetskog značenja, kao i dekorativni elementi tipični za moravsku graditeljsku školu.

Na ukupno 16 kompozicija u lunetama, otkrivenih na 600- godišnjicu Kosovske bitke 1989. godine, predstavljena je galerija istorijskih i epskih likova u poprsju, počev od rodonačelnika dinastije Nemanjića i osnivača srpske srednjovekovne države – Stefana Nemanje, do poslednjeg vladara Srbije pre pada pod tursku vlast, despota Đurđa Brankovića, uz ličnosti sudbinskog političkog uticaja na prilike u srpskoj državi toga doba, ugarskog kralja Sigismunda i sultane Murata i Bajazita.

Vitraži na prozorima izvedeni prema Srbinovićevim nacrtima, deo su jedinstvenog ikonografskog i likovnog programa. Prema idejnom rešenju autora urađeni su i dekorativni sokl po obodu sale i plitki zidni pilastri.

Ognjen Milićević