Ministarstvo pokrenulo postupak – Veliki Jastrebac dobija status prirodnog dobra

Ministarstvo zaštite životne sredine obavestilo je javnost o pokretanju postupka zaštite prirodnog područja I kategorije, odnosno Parka prirode „Veliki Jastrebac”. Ovaj park, koji se nalazi u centralnoj Srbiji, prostire se na teritoriji gradova Kruševac i Prokuplje, kao i opština Blace i Aleksinac, obuhvatajući planinski predeo Velikog Jastrepca.

Park prirode „Veliki Jastrebac” nalazi se u centralnoj Srbiji na teritorijama gradova Kruševac i Prokuplje i opština Blace i Aleksinac. Obuhvata planinsko područje Velikog Jastrepca koji je prevojem Grebac odvojen od Malog Jastrebca. Na severu prirodnog dobra se nalazi Kruševačka kotlina, na jugu Toplička kotlina, na zapadu su Mali Jastrebac i Aleksinačka kotlina, a zapadno Jankova klisura reke Blatašnica razdvaja planinu Jastrebac od ogranaka planine Kopaonik.

Planina Veliki Jastrebac je najšumovitije planina u Srbiji. U bogatoj šumskoj vegetaciji kao najvredniji i najrasprostranjeniji izdavaja se pojas bukovih šuma, unutar koga se javljaju čiste i mešovite sastojine, koje u pojedinim delovima imaju prašumski karakter, gde se kao posebno vredne zajednice izdvajaju šume planinskog javora sa bukvom i čiste šume planinskog javora, koje zajedno predstavljaju temeljnu vrednost planine Veliki Jastrebac. Planinski javor (Acer Heldreichii var. Pančić ), kao endemit Balkanskog poluostrva i strogo zaštićena vrsta, ovde ima jedno od svojih najsevernijih staništa i stabla stara preko 200 godina, sa visinom oko 30 m i prsnim prečnikom do blizu 1 m.

Pored tipova šuma u kojima se javlja planinski javor, kao značajne izdvajaju se i brezove šume, bukovo-jelove šume, šume bukve, graba i plemenitih lišćara, kao i različiti tipovi hrastovih šuma u nižim delovima planina, prvenstveno šume kitnjaka i cera.

Kao izrazito šumovit predeo, na koji se nadovezuju kompleksi obradivih površina, livade i pašnjaci, područje Velikog Jastrepca je od izuzetne važnosti budući da povezuje različite tipove staništa neophodnih za očuvanje brojnih strogo zaštićenih i zaštićenih vrsta od nacionalnog i međunarodnog značaja.

„Veliki Jastrebac” ispunjava kriterijume za proglašenje zaštićenog područja I kategorije – zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.

Park prirode „Veliki Jastrebac” obuhvata površinu od 39.175 ha 76 a 29 m2. Prema strukturi površina katastarskih opština po vlasništvu, površine u obuhvatu zaštićenog područja su u državnoj (70,13%), privatnoj (26,57%) i drugim oblicima (3,30%) svojine. Na području PP „Veliki Jastrebac” ustanovljavaju se režimi zaštite prvog, drugog i trećeg stepena.

U skladu sa postupkom vrednovanja utvrđenim Pravilnikom o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja. „Veliki Jastrebac” ispunjava kriterijume za proglašenje zaštićenog područja I kategorije – zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.

Zbog prisustva značajnog broja ugroženih biljnih i životinjskih vrsta i prirodnih staništa na području Jastrepca je ustanovljeno područje EMERALD ekološke mreže pod nazivom „Prokop”, odnosno područja od značaja za očuvanje staništa i vrsta od evropskog značaja pod nazivom „Mali Jastrebac”, „Jastrebac” i „Jablanička reka” i područja za zaštitu ptica pod nazivom „Toplica” i „Dobrić-Nišava” u okviru ekološke mreže Natura 2000.

Inače, studiju zaštite Parka prirode „Veliki Jastrebac” izradio je Zavod za zaštitu prirode Srbije, koja je 29. jula 2024. godine dostavljena Ministarstvu zaštite životne sredine. Danom objavljivanja izvoda iz studije na internet stranici Ministarstva, ispunjeni su uslovi za pokretanje postupka zaštite ovog prirodnog područja.

M. J.