Živka Srdanović – Velika kruševačka „tragičarka“

Živka Srdanović je bila poznata srpska jugoslovenska pozorišna glumica. Rođena je 22. septembra (po starom kalendaru) 1893. godine u Kruševcu, kao četvrto dete telegrafiste Dušana Todorovića i domaćice Marije

U Kruševcu je završila 5 razreda gimnazije i započela šesti i poštansko-telegrafski kurs u Beogradu, ali je sve to napustila i 23. aprila 1910. godine stupila prvi put na scenu u Sremskoj Mitrovici. Do toga je došlo sasvim slučajno. Mlada gimnazijalka Živka napustila je dom svojih roditelja i jednog oktobarskog jutra 1910. godine obrela se u Sremskoj Mitrovici. Tu se venčala sa dramskim umetnikom Josifom Srdanovićem. Njeni mladalački snovi bili su time ostvareni. Trebalo joj je omogućiti i stupanje na pozornicu za koju je ona imala toliko poleta. No, ta mogućnost je već i samom njenom udajom za jednog čoveka, koji je svoj život vezao za pozornicu, bila uslovljena.

Sa Pozorišnim društvom Đokice Protića, Živka Srdanović, je u toku prve godine svoje glume obišla Srem, Bosnu i Hercegovinu. A kasnije, uvek sa svojim mužem, ona je prešla u trupu Mihaila Lazića, odatle u pozorišta: „Toma Jovanović“, „Joakim Vujić“, „Zajedinica“ Sime Bunića, niškom „Sinđeliću“ odnosno „Trifkoviću“ i „Sterija Popović“. U ovom poslednjem zatekla ju je i 1914. godina, kada su nastupili sudbonosni istorijski događaji.

Odmah po oslobođenju, početkom 1919. godine, Živka i Josif Srdanović su dobili angažman u novoosnovanom Narodnom pozorištu u Skoplju, čiji je tada upravnik bio g. Branislav Nušić, čuveni književnik. Do 1941. je stalno u Narodnom pozorištu u Skoplju, zatim u Narodnom pozorištu u Nišu do penzionisanja.

Stupanjem u Skopsko pozorište Živka Srdanović je došla u mogućnost da izrazi svoje glumačke sposobnosti u punoj meri. Ona se tu odmah plasirala i uspela da postane nezamenljiva u svome žanru. Naročito se istakla u našem nacionalnom repertoaru, gde je dala umetničke kreacije: Majke Jugovića, Jele u „Ekvinociju“, Gordane u „Vrtlogu“, Ljubice i Živane u „Đidi“, Olge u Predićevoj „Golgoti“ i Danice u „Balkanskoj carici“. Pored toga, ona se osobito istakla i kao interpretatorka mnogih teških ženskih uloga u najznačajnijim delima strane dramske literature. Njene najznačajnije uloge, date sa dubokom studijom i umetničkim oživotvorenjem, iz tog repertoara su: Darija u „Ljubavi“ od Potapenka, Nora u „Nori“ od Ibzena, Magda u „Zavičaju“ od Sudermana, Toska u „Toski“ od Sardua, Veštica u „Veštici“ od Sardua, Debora u „Debori“ i dr.

U svome glumačkom radu Živka je najviše umetničkih ostvarenja postigla u ulogama tragičarke. Pored već navedenih uloga ove vrste, ona je u tom žanru na skopskoj pozornici dala veliki broj uloga među kojima i: Antigonu u „Antigoni“ od Sofokla, Elektru u „Elektri“, Kraljicu Gertrudu u „Hamletu“, Deademonu u „Opelu“, Porciju u „Mletačkom trgovcu“. Kasnije sa uspehom nastupa u ulogama nežnih i tragičnih majki: Majka u „Knezu Ive od Semberije“, Jevrosima u „Maksimu Crnojeviću“, Bojana u „Nemanji“, Majka u „Preko mrtvih“…

Srdanovićka je bila izuzetno emotivna glumica, jako izražene umetničke individualnosti, vrlo topla, neposredna, snažna u dramskoj evokaciji, uvek nadahnuta i poletna, sa čistom dikcijom, melodijski vrlo prijatnom, pomalo i odmereno patetičnom. Ona je dugo na skopskoj sceni tumačila složeni dramski i tragični repertoar sa impozantnom stvaralačkom snagom i nadahnutom igrom dostojnom divljenja. Taj veliki repertoar tumačila je “sa retkim zanosom i snalaženjem” kao “retko tako kulturna i talentovana glumica”.

Srdanovićka ne samo što je umela da izražava snažno takve velike partije svojim stvaralačkim glumsko-glumačkim sredstvima jedne velike umetnice nego je celim svojim bićem fizički, stavom, pojavom, odgovarala u potpunosti tom repertoaru. Njene su uloge: Elektra, Jokasta (“Kralj Edip”) u tragedijama Sofokla, Varja (“Višnjik” Čehova), Margareta Gotje “Gđa s kamelijama”), Simona (u ist. komadu E. Brijea), Boja (“Knez Ivo od Semberije” Nušića), Majka (“Ekvinocio”), Majka (“Smrt Majke Jugovića”) u komadima Iva Vojnovića, Hasanaginica (u ist. komadu M. Ogrizovića), Stana (“Pukovnik Jelić” Mil. Predića).

Da je bila veoma poštovana i popularna među Kruševljanima navodi se u tekstu koji je objavila „Pravda“ 27. decembra 1929. godine:
Povodom 25-godišnjice glumačkog rada Živke Srdanović u Narodnom pozorištu u Skoplju 10. aprila 1935. godine organizovana je proslava.

Proslavu je pripremio specijalni odbor koji su sačinjavali: predsednik odbora Dragoslav Đorđević, ban Vardarske banovine, potpredsednik odbora Janićije Krasojević podban, počasni predsednik odbora Krsta Novaković, predsednik Opštine Kruševac i članovi odbora Josif Mihajlović, predsednik Opštine grada Skoplja, Ljubomir Aleksić, načelnik Prosvetnog odeljenja Banske uprave, dr Vojislav Radovanović, profesor Skopskog fakulteta, dr Ž. Milenković, načelnik socijalnog odeljenja Banske uprave, dr Milutinović, upravnik Državne bolnice u Skoplju, Branislav Nušić, književnik – akademik i nekadašnji upravnik Narodnog pozorišta u Skoplju, dr Brana Vojinović, upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, Jovan Ristić, direktor Učiteljske škole u Skoplju, Stojan Zafirović, direktor skopske Muške gimnazije, Dušan Konjović, direktor skopske Ženske gimnazije i mnogi drugi.

Godine 1936. odlikovana Ordenom Sv. Save 5. reda. Drugi svetski rat Živku je zatekao u Skoplju, odakle se seli u Niš i nastupa u tom gradu sve do penzionisanja. Umrla je 3. januara 1984. godine u Kikindi u 90. godini života.