U susret Vidovdanu – podsećanje na “Kosovsku petstogodišnjicu” Dušana Dražića

Piše: Nenad Vučetić

Bliži se još jedan Vidovdan. Praznik koji svoje korene vuče još iz prethrišćanske tradicije našeg naroda više puta je nosio prelomne trenutke. Naši Vidovdani bili su sudbonosni, fatalni, verolomni i o svakom od njih postoji više verzija i „istina“. U senci tih potvrđivanja i sporenja, koja se odražavaju i na naš mentalitet i moralnu vertikalnu uspostavljenu tim datumom, ostaje 28. jun 1889. godine. Tog Vidovdana, mlada Kraljevina Srbija upravo je u Kruševcu obeležila pola milenijuma od Kosovske bitke.  Knjiga „Kosovska petstogodišnjica“ je jedinstven publicističko-književni poduhvat u kojem je Dušan Dražić po prvi put predstavio široj javnosti obeležavanje petovekovnog jubileja slavne bitke

U knjizi, koju vodi rukom veštog autora, gde se prepliću narativni stil, brojni istoriografski događaji, navedeni  su i statistički podaci u vezi sa privredom, ekonomskim razvojem, i drugim kulturno – istorijsko- privrednim stanjem toga doba i razvojem u koji je Kraljevina Srbija krenula. Treba imati u vidu da je pruga Beograd – Niš, kao motor ekonomskog razvoja izgrađena 1884. godine, 5 godina pre ovog događaja. Pored ove faktografske vivisekcije srpskog društva s kraja 19. veka u knjizi možemo naći obilje podataka, anegdota i zanimljivosti u vezi sa našim gradom i načinom na koji je obeležen jubilej Kosovskog boja.

Naime, tog dana, na Vidovdan 1889. godine položen je kamen temeljac današnjeg simbola Kruševca – Spomenika kosovskim junacima, kao i temelj za fabriku baruta, koja je kroz razne istorijske prilike menjala ime, od „Obilićeva“, „Miloja Zakića“, sve do današnjeg „Trajala“. O ovim manifestacijama, na čijem čelu je bio tadašnji kralj Aleksandar Obrenović, autor piše podrobno prateći satnicu zvanične proslave i navodeći podatke i detalje koji su i danas zanimljivi, ne samo hroničarima i istoričarima, već i žiteljima Kruševca.

Ovaj veličanstveni dan u istoriji Lazarevog grada zabeležen je i u najvećim svetskim medijima, s obzirom na to da su svoje dopisnike imali i listovi iz Praga i Atine, a da je čuveni londonski Tajms imao dopisnika baš iz Kruševca. Koristeći upravo ovaj podatak, Dražić od istinitog događaja i istorijski relevantnog podatka, kao iskusan i darovit novinar, koristi faktografsku potku za književnu nadgradnju i naraciju, koju osnažuje originalnim izveštajima i fotografijama brojnih svetskih listova, dokazujući da je proslava petstogodišnjice Kosovoskog boja bila događaj koji je ispraćen na globalnom medijskom nebu tadašnjeg doba. Tako nešto dogodilo se po prvi put u srpskoj novovekovnoj istoriji.

Pored ovih kuriozitetnih podataka i izveštaja u knjizi „Kosovska petstogodišnjica“ Dušana Dražića nalazimo brojna pozdravna pisma i telegrame podrške, od tada probuđenog slovenskog sveta, u Pragu i Zagrebu, kao i u zapadnoj Evropi, od Pariza do Engleske. Posebno je prikazao oduševljenje, ali i tegobu srpskog naroda u tadašnjoj Austrugarskoj, a današnjoj pokrajini Vojvodini, koji se na najrazličitije načine dovijao kako bi došao na ovu svetkovinu i uspeo da izbegne zabranu austrougarskog cara prisustvu obeležavanju pet vekova najveće bitke u istoriji srpskog naroda.

Iako je ova knjiga prvi put objavljena pre četvrt veka i danas je jednako  aktuelna i predstavlja pravu riznicu podataka i svedočanstava vremena koje je prošlo, ali i iskušenja koja su u mnogome slična kao i tada.