Na današnji dan rođen je protojerej Živan D. Savić – letopisac Lazarice

Na Vidovdan, 28. juna 1902. godine, u Kruševcu je rođen Živan D. Savić, protojerej kruševačke crkve Lazarice, duhovnik, profesor, letopisac i autor značajnih dela iz crkvene i srpske srednjovekovne istorije

Ostavio je dubok trag u životu crkvene zajednice i kulturnom pamćenju Kruševca, a iza njega su ostale tri obimne knjige, posvećene srpskoj prošlosti, veri i identitetu.

Školovao se u Prizrenskoj bogosloviji i na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, a u čin đakona rukopoložen je 1931. godine, kada je i postavljen za službu u crkvu Lazaricu, ali i kao suplent u Gimnaziji u Kruševcu. Tu dužnost je, kako svedoče savremenici, smatrao velikom čašću, pa je i na svom nadgrobnom spomeniku ostavio natpis: „protojerej – profesor“.

U čin sveštenika proizveden je 1943. godine, a nakon rata, 1946, otpušten je iz službe kao profesor, budući da je predmet veronauke ukinut u državnim školama. Uprkos tome, nastavio je da služi narodu, prvo kao paroh u Glogovcu i Mačkovcu, a zatim i na četvrtoj parohiji u Kruševcu. Godine 1964. odlikovan je činom protojereja, a dve godine kasnije hodočastio je na Grob Gospodnji. Bio je i duhovnik manastira Pokrov Presvete Bogorodice, član redakcije časopisa „Glas eparhije niške“ i izuzetno aktivan u crkvenim i kulturnim krugovima.

Nakon Drugog svetskog rata, zbog svog zalaganja za Crkvu i kritičkog stava prema tadašnjoj vlasti, bio je politički praćen, hapšen i upućen na prinudni rad u rudniku u Boru. Ipak, ni takve okolnosti nisu ga pokolebale, nastavio je da piše, objavljuje i širi duh crkve i narodne istorije kroz reč.

Prvu knjigu, „Letopis crkve Lazarice – prva trećina od iskoni do propasti“, objavio je 1969. godine, nakon višegodišnjih istraživanja u istorijskim arhivima, bibliotekama i Vizantološkom institutu. Ova knjiga, pisana arhaičnim, letopisnim stilom, sa mnogo ljubavi i posvećenosti, predstavlja dragoceno svedočanstvo o Crkvi Lazarici i njenom značaju u srpskoj istoriji.

Drugu knjigu, objavio je 1971. godine povodom 600 godina od Maričke bitke. Treća knjiga napisana je povodom šest vekova od izgradnje crkve Lazarice. U njoj se obrađuju događaji od Maričke bitke do Kosovskog boja i sudbine srpskih velikana, sa mnoštvom istorijskih i literarnih likova. Međutim, zbog ocene da je knjiga nacionalistička, celokupan tiraž od 3.000 primeraka bio je zabranjen i spaljen. Danas se jedan originalni primerak čuva u biblioteci crkve Lazarice.

Protojerej Živan Savić bio je izuzetno obrazovan, cenjen među savremenicima i vernicima, a njegove tekstove o umetnosti rado je objavljivao i fabrički list „Industrije 14. oktobar“. O njemu je profesor Radivoj Josić, obraćajući se Svetom arhijerejskom sinodu 1957. godine, zapisao da u njegovoj ličnosti „postoji savršena harmonija teorije i prakse“.

Preminuo je 1983. godine, a sahranjen je na Starom kruševačkom groblju. I danas, njegovo delo, ali i životni put, ostaju trajan podsetnik na snagu vere, obrazovanja i posvećenosti.

Pamtenik: Tito u Lazarici i na Jastrepcu 1961.