120. godišnjica od izgradnje Sabornog hrama svetog Velikomučenika i Pobedonosca Georgija u Kruševcu

Kruševac je starinom pripadao Topličkoj ili Belocrkvanskoj episkopiji, koju je 1219. godine osnovao Sveti Sava. Kruševačka eparhija poslednji put se u istorijskim izvorima pominje polovinom 17. veka u turskim poreskim knjigama, gde stoji zapisano da je episkop dužan sultanu za berat 15 dukata. Kruševačka eparhija imala je tada rang mitropolije.

Vrlo verovatno da je Kruševac i dva veka ranije imao mitropolita koji je učestvovao u preseljenju moštiju kralja Milutina iz Gračanice u Sofiju. Kruševačka Eparhija bila je tada pod nasilno nametnutom jurisdikcijom Ohridske arhiepiskopije. Ostalo je zabeleženo i ime jednog Episkopa kruševačke Eparhije- Siluan (1451- 1455). Nakon oslobođenja od Turaka, Kruševac je 1854. izuzet iz Beogradske mitropolije i dodat episkopiji Žičkoj, pa je njen vladika imao titulu Episkop užičko- kruševački.

Odlukom Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve od 18. novembra 2010. godine, obnovljena je kruševačka eparhija. Hram svetog Velikomučenika i Pobedonosca Georgija postao je sedište novosnovane eparhije. Episkop kruševački Gospodin dr David Perović, učenik patrijarha Pavla, profesor univerziteta, poliglota i književnik, nastavlja da seje jevanđelsko seme u staroj srpskoj prestonici iz koje knez Lazar pošao sa vojskom u boj na Kosovo i mučeničkim podvigom ostavio Srbima zavet da će samo ukoliko pretprpe mnoga iskušenja koja im Gospod šalje, opstati.

Kada je grad 1833. godine konačno oslobođen od Turaka, arhimandrit manastira Sveti Roman, Sava Petrović, koji je Turke isterao iz varoši, došao je na ideju da se u Lazarevom gradu podigne novi hram. U gradu velikomučenika kneza Lazara, vera u vaskrsenje nikada se nije ugasila. U vreme kada je počela izgradnja Nove crkve u Kruševcu, sredinom osamdesetih godina 20. veka, malena Kraljevina Srbija našla se na udaru antiteizma, koji je tada preplavio čitavu Evropu. Radničke novine bile su potpuno antihrišćanske (pisale su protiv svetog Prišešća i apostola Pavla). Srpska crkva preduzela je tada odlučne korake kako bi sprečila pojavu potpune bezbožnosti u narodu. Tadašnji mitropolit beogradski Mihailo pristupio je izgradnji novih i obnovi starijih svetinja.

Na osvećenju crkve Svetog Đorđa, te davne 1904. godine, bili su značajni ljudi: kralj Petar I Karađorđević, tadašnji Episkop niški Nikanor Ružičić, arhimandrit Ilarion Vesić, arhimandrit Nikon Lazarević, prota Aleksa Popović i prota Avram Jovanović (stradao od Bugara 1917.) sa sinovima, profesor Pavle St. Pavlović, autor Dnevnika iz Balkanskih ratova, tadašnji direktor kruševačke Gimnazije Kuzman Paštrović i mnogi drugi znameniti Kruševljani… Kruševljani koji rasejaše kosti širom balkanskih vojišta ostadoše upisani na stubu koji nosi kupolu u crkvi Svetog Đorđa i u knjizi Spomenica Građanima grada Kruševca palim za oslobođenje i ujedinjenje Srpstva 1912- 1918. U osveštanom hramu, posle Velikog rata, bogoslužili su i propovedali svetitelji- Dositej Zagrebački i vladika Nikolaj Velimirović.

Tokom Drugog svetskog rata, Nemci su ubili Kruševljanina Božidara Radovanovića koji je zvonio za večernju službu. Sve nedaće narod je, zajedno sa svojom Crkvom lakše prevazilazio i uspevao da opstane blagodaćom Duha Svetoga.
Crkva Svetog Đorđa prvi put je živopisana 1903. godine. Po pretpostavci Pavla Vasića, gornje ikone su rad slikara Živka Jugovića, a prestone verovatno poznatog kruševačkog slikara Milana Milovanovića. Čišćenje starih fresaka, otklanjanje oštećenja i popravka natpisa obavljeni su oktobra 1983. Unutrašnjost hrama renovirana je 1986. Generalna unutrašnja restauracija hrama ponovo je urađena tokom juna i prve polovine jula 1999. godine.

Najveća i najznačajnija obnova ove svetinje otpočela je 2014/15. a predlog i inicijativu direktora Trayal Korporacije Miloša Nenezića, tadašnjeg starešine hrama svetog Georgija protojereja- stavrofora Ljubiše Miloševića, a sa blagoslovom Episkopa kruševačkog Davida.

Čišćenje i pripremu zidova za freskopis radila je firma „Mimihip“, vlasnika Gorana Vasića iz Kruševca. Radove na čišćenju kamenih površina izvodio je Zoran Pantić iz Kruševca. Oslikavanje je završeno do Božića 2018. godine. Ovu velelepnu svetinju od tada krasi više od hiljadu likova svetitelja na freskama, koje su likovno i duhovno oplemenile ovu svetinju. Rešenje i projekat za izradu elektro i zvučne instalacije radio je elektroinženjer Slobodan Vulović iz Kruševca, a radovi su povereni kruševačkoj firmi „Mont- Elektron“, vlasnika Vukadina Milovanovića. Freskopis je delo više likovnih umetnika, koje je okupio ikonopisac ateljea „Lazarus“, akademski slikar Radan Radojlović iz Ćuprije. Freske su urađene u vizantijskom stilu, tehnikom al seko. Oreoli su u pozlati (23- karatno zlato). Uzor je bio Pancelinos, grčki majstor iz Protata sa Svete Gore.

Novi ikonostas izradila je firma „Stasidija“, duborezaca Jovana i Jasmine Jocić iz Kruševca, a po blagoslovu Episkopa Davida, stari ikonostas predat je Narodnom muzeju i sada je deo stalne postavke- svedok bogate istorije našeg grada. Budući da naš narod poslednjih godina, nažalost, sve više oboleva od karcinoma, po blagoslovu Episkopa Davida živopisana je ikona svetog Nekatarija Eginskog, a u nju su položene čudotvorne mošti ovog svetitelja. Godine 2019. urađena je i spoljna fasada crkve, po uzoru na manastir Žiču, zadužbinu Stefana Prvovenčanog. Radove na fasadi izvodila je firma „MIJA TERM“ iz Meševa. Donator za spoljnu fasadu bila je porodica Ljubice Nenezić iz Kruševca. Dobrotvori hrama su leta Gospodnjeg 2019. godine nagrađeni ordenom Svetog Save trećeg stepena: Miloš Nenezić, direktor Trayal korporacije, tadašnja gradonačelnica Kruševca Jasmina Palurović, gospođa Ljubica Nenezić, kompanije „DETONIT DOOEL“ iz Severne Makedonije i„ TRANSPORTŠPED“ Beograd. Ordenom kralja Milutina nagrađeni su „DOO Promist“, Novi Sad, a Episkop David dodelio je gramate protojereju stavroforu Ljubiši Miloševiću, starešini hrama protojereju- stavroforu Đorđu Milojkoviću, blagajniku protojereju Nenadu Radosavljeviću i sekretaru Crkvenog odbora, jereju Nenadu Dragičeviću.

– Ove godine na drugi dan Vaskrsa naš Saborni hram proslaviće hramovnu slavu – Đurđevdan i jubilej 120 godina od njegovog osvećenja, davne 1904.god. Ovom prilikom sa malim osvrtom podsetio bih čitaoce da od 24. jula 2011. godine hram svetog Đorđa postaje Saborni hram Eparhije kruševačke u kom stoluje prvi Episkop kruševački G. dr. David. Po blagoslovu Episkopa Davida, bratstvo hrama na inicijativu i sa finansijskom podrškom direktora Trajal Korporacije, gospodina Miloša Nenezića, Gradske Uprave, privrednika i vernog naroda od 2014. do 2019. godine vrši kompletnu unutrašnju i spoljašnju obnovu hrama ( freskopisanje, izrada novog ikonostasa, zamena poda, izrada spoljne fasade, pozlata krsta na kupoli hrama, kupovina novog polijeleja, čišćenje i zamena mobilijara ). Hram od tada dobija potpuno novi izgled i o svemu tome svedoči nova monografija našeg hrama štampana 2022.god. sa blagoslovom našeg Episkopa – izjavio je za naš list starešina Sabornog Hrama Svetog Velikomučenika i Pobedonosca Georgija protojerej – stavrofor Đorđe Milojković i čestitao svim kruševljanima Praznik Vaskrsenja Gospodnjeg svepravoslavnim pozdravom, Hristos Vaskrse! Vaistinu Vaskrse ! Sa molitvenom željom da se u predstojećim predprazničnim i prazničnim danima svi okupimo na svetim bogosluženjima i dostojanstveno proslavimo Vaskrs i Đurđevdan.

Ognjen Milićević