Zeleni grad protiv klimatskih promena

Većina ljudi danas se slaže da je zeleno okruženje dobro za zdravlje i otpornost. Zato je Grad Kruševac pozvao građane da daju svoj doprinos u ozelenjavanju grada, a ove godine uvedena je i jedna novina- građani će moći da predlože lokacije na kojima smatraju da je potrebno posaditi drvored ili obnoviti zelenu površinu. Na jesen će, preko projekta Ministarstva za zaštitu životne sredine, biti izvršeno ozelenjavanje25. 527 metara kvadratnih parka Bagdala. Takođe, u planu je da se izvrši ozelenjavanje na lokacijama starog Aerodroma, Pionirskog parka, arheološkog parka Lazarev grad, kao i parkovske površine u okviru stambenog naselja (Iločki, Travnički,Trogirski, Trg slobode…)

Opšte je poznato da su drveće i biljke naš saveznik u borbi protiv klimatskih promena zato što tokom fotosinteze vezuju CO2 iz atmosfere i istovremeno oslobađaju kiseonik. Zbog toga su pošumljavanje i očuvanje postojećih šumskih ekosistema veoma važne metode borbe protiv globalnog zagrevanja koje su nam neophodne kako bismo porast prosečne temperature na planeti zadržali ispod jednog i po ili dva stepena Celzijusovih.Međutim, poput ostalih živih bića na planeti, drveće i biljke takođe dišu. Drveće tokom noći preko stoma uzima kiseonik iz vazduha, a otpušta ugljen-dioksid. Kako je količina CO2 koji drveće tokom dana veže fotosintezom veća od količine koju otpušta tokom noći, ono je u stanju da upija gotovo trećinu emisija ugljen-dioksida koji proizvode ljudi.Pošto je CO2 svojevrsna hrana za biljke, ljudi koji su skeptični prema klimatskim promenama često ističu da je porast koncentracije ugljen-dioksida u atmosferi zapravo dobra stvar koja će omogućiti biljkama da brže rastu i doprineti ozelenjavanju planete. Ipak, rezultati ovog istraživanja upućuju na drugi zaključak s obzirom na to da su negativni efekti velikog porasta temperature znatno veći od koristi koja nastaje zbog više CO2. Poput ljudskog organizma, i biljke najbolje funkcionišu u određenom opsegu optimalnih temperatura, a ukoliko se ta granica prekorači može doći do različitih negativnih efekata. Tim naučnika na čelu sa Ketrin Dafi sa Univerizeta Severna Arizona upravo je ispitivao uticaj porasta temperature na intenzitet fotosinteze i disanje biljaka kako bi otkrili kakve posledice bi globalno zagrevanje moglo da ima na šumske ekosisteme.

Povećano globalno zagrevanje i efekat staklene bašte su u najvećoj meri uslovljeni industrijskim razvojem, gde drastično povećanje koncentracije emisije gasova u atmosferu (CO2 i N2O) dovodi do povećavanja nivoa prosečne temperature na površini Zemlje od 0,17 stepeni na dekadnom nivou. Ovo povećanje prevazilazi kritičan porast od 0,1 stepen, na koji ekosistemi mogu da se adaptiraju. Istovremeno, klimatske promene se ogledaju takođe i u brzom porastu prosečnih količina padavina od 0,5–1 odsto na dekadnom nivou, i to prvenstveno u većem delu severne hemisfere, posebno na područjima srednje i visoke geografske širine.

Nastale klimatske promene, uslovljene povećanim globalnim zagrevanjem, tesno se povezuju i sa gubicima organske materije u zemljištu. Polazi se od toga da sadržaj organske materije u zemljištu , odmah iza organske materije u morima i okeanima, predstavlja drugi najveći izvor ugljenika na planeti. Stoga, uz gubitak organske materije zemljišta intenzivnijom mineralizacijom zbog povišenih temperatura na površini planete, posledično se uslovljava i obogaćivanje spoljašnje atmosfere sa CO2. Tako se ova veza između zemljišta i klimatskih promena, preko globalnog kruženja ugljenika u prirodi, našla u centru pažnje ne samo istraživača, već i instutucionalnih tela EU (General Environment- Directorate), koji pokušava da što više osvetli negativne efekte procesa gubika ugljenika iz zemljišta i jasno formuliše strategiju održivog razvoja.

Nakon analize podataka iz baze FLUXNET, koja obuhvata podatke sa preko 800 mernih mesta u periodu od 1991 – 2015, naučnici su došli do saznanja da intenzitet fotosinteze inicijalno raste zajedno sa porastom temperature, međutim to se odvija samo do određene granice, nakon čega intenzitet fotosinteze kreće eksponencijalno da opada. Istovremeno, intenzitet transpiracije (disanja) stopa disanja drveća nastavlja eksponencijalno da raste, tako da količina ugljen-dioksida koji se oslobađa na taj način nakon određene temperature premaši količinu koja se vezuje fotosintezom, čineći šumske ekosisteme izvorima emisija ugljen-dioksida.

Temperaturna granica nakon koje šume postaju izvori CO2 nije ista za sve vrste. Šume koje se nalaze u tropskim predelima sačinjene su od vrsta drveća koje su bolje prilagođene visokim temperaturama, te je njihova granica znatno iznad onih iz umerenih geografskih širina, ali kako svi predeli na planeti osećaju posledice globalnog zagrevanja obe vrste šuma su ugrožene porastom temperature. Ispitujući podatke naučnici su došli do zaključka da je u prethodnoj deceniji oko 10 odsto Zemljine površine iskusilo temperaturu nakon koje šume otpuštaju više CO2 nego što ga vezuju, ali to je u ovom trenutku ograničeno samo na najtoplije periode godine. Međutim, brine činjenica da bi, ukoliko emisije gasova sa efektom staklene bašte ne počnu da se smanjuju, temperatura sredinom veka bimogla porasti u toj meri da ugrozi funkcionisanje velikog broja biljnih vrsta. Rezultati istraživanja pokazali su da bi, ukoliko se to dogodi, ukupan globalni kapacitet zemljišta i šumskih ekosistema mogao da padne za oko 45 odsto, već sredinom ovog veka. Sadnjom drveća mogao bi da se umanji efekat staklene bašte. Preporuka je da se za svako isečeno drvo posade tri nova. Danas se smatra da je potrebno posaditi tri milijarde stabala da bismo spasli planetu.Najpovoljnije vrste za sadnju su svakako autohtone lišćarske vrste poput jasena, javora, platana…

Zelene površine čine deo sistema gradskog zelenila i od izuzetnog su značaja za funkcionisanje grada i obezbeđenje zdravije životne sredine. Po generalnom urbanističkom planu Grada Kruševca za 2025. godinu, osim postojećih, planiraju se i nove zelene površine parkovskog tipa. Zelenilo je u našem gradu zastupljeno, uglavnom, u vidu manjih parkova, trgova i skverova, zelenila specifične namene i okućnica. Na području grada postoje dva parka većih dimenzija (Pionirski park i Park Bagdala), kao i arheološki park Lazarev grad. Površine koje su svakako najpogodnije za ozelenjavanje i na kojima se intenzivno radi da se one dodatno ozelene su park Bagdala i lokacija starog Aerodroma.

Po položaju u užem gradskom jezgru i veličini park Bagdala predstavlja vrlo značajnu površinu za grad. Bagdala je jedinstveni prostor u gradu jer svojom veličinom omogućava formiranje multifunkcionalnog parka sa sadržajima za rekreaciju, odmor i zabavu. Istovremeno, zbog blizine samog gradskog centra, park je dostupan za sve kategorije korisnika (deca, odrasli, rekreativci). Na Bagdali se planira upotpunjavanje postojećih kao i izgradnja novih sportsko-rekreativnih sadržaja, pejzažnoarhitektonskih detalja i zelenila. Planiraju se savremeni sadržaji i obogaćivanje ponude, što bi trebalo da doprinese atraktivnosti parka. Kako najavljuju iz Gradske uprave, površina planirana za pošumljavanje na jesen preko projekta Ministarstva zaštite životne sredine se nalazi na padini Bagdale, južno od centra gradasa planiranom površinom od 25 527m² za ozelenjavanje. Iako po veličini nedovoljan za kategoriju gradskog parka, Pionirski park ima veliki značaj. Okružen je stambenim naseljima i tradicionalno predstavlja prostor za odmor, igru dece, okupljanje mladih, kulturne i zabavne manifestacije. Planira se rekonstrukcija parka kako bi se upotpunili i osavremenili sadržaji i time prilagodili potrebama korisnika. Takođe se planira rekonstrukcija i revitalizacija zelenila, uklanjanje starih i oštećenih stabala, kao i sadnja novih vrsta četinara i lišćara.

Planira se i uređenje i obnova zelenila u arheološkom parku Lazarev grad. Revitalizacija zelenila planira se i u manjoj parkovskoj površini u okviru stambenog naselja, parku susedstva(Iločki, Travnički, Trogirski, Trg slobode…). To su površine koje stanovnici okolnih ulica koriste za svakodnevno okupljanje, igru dece, odmor i rekreaciju. Planira se rekonstrukcija i osavremenjavanje sadržaja i opreme, kao i revitalizacija i dopuna postojećeg zelenila.

Kruševac se intenzivno razvija, ali je važno da u periodu koji karakteriše veliki broj infrastrukturnih radova, vodi računa i o zaštiti životne sredine. Adekvatan odnos prema zaštiti životne sredine obezbeđuje bolji kvalitet života, balans između urbanizacije i sadnje novih stabala mora biti pozitivan i uvek u korist više zelenila i zdravijeg života građana. Podaci govore da jedno drvo tokom 24 sata obezbedi kiseonik za četiri osobe, boravak na otvorenom u toku leta je svakako prijatniji u hladu krošnje nekog stabla nego na otvorenom prostoru. Shodno tome, u narednom periodu intenzivno će se raditi da se zelene površine u gradu obnove i da se zasade nove- izjavila je za naš list pomoćnica gradonačelnika za ekologiju, energetiku i održivi razvoj Ana Prvanov.

Za realizaciju akcije „Ozeleni grad” iz budžeta grada, preko Fonda za zaštitu životne sredine izdvojeno je 2.500.000,00 dinara.

Građani će svoje predloge moći da pošalju do prvog oktobra na mejl adresu ozelenigrad@krusevac.rs.Sve informacije o akciji mogu se naći na sajtu Grada.

Ognjen Milićević