U Domu Slobodišta održano predavanje „Deca u ratu- Srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942- 1944“

U novoj multimedijalnoj sali Doma Slobodišta po prvi put je održano predavanje „Deca u ratu- Srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942- 1944“. Predavanje su održale viša naučna savetnica Instituta za savremenu istoriju u Beogradu dr Ljubinka Škodrić i istoričarka i muzejska savetnica Narodnog muzeja Kraljevo Mirjana Savić. Dr Ljubinka Škodrić i Mirjana Savić autorke su istoimene monografije. Značaj ovog projekta ogleda se u njegovoj slojevitosti u obradi i multimedijalnom predstavljanju teme putem izložbe, monografije i dva dokumentarna filma snimljena sa nekadašnjim štićenicima ovih domova, u produkciji Televizije „Hram“ i Portala Krug.

Gošćama je dobrodošlicu poželeo direktor Narodnog muzeja Kruševac Nikola Pantelić.

-Zahvaljujući sredstvima Ministarstva kulture i Grada Kruševca tokom prethodne godine opremili smo multimedijalnu salu na Slobodištu sa namerom da držimo predavanja, radionice i tribine na temu stradanja u Drugom svetskom ratu. Danas smo imali predavanje o tome kako su srpska deca spasena stradanja tokom Drugog svetskog rata. Potpuno je logična odluka da takvim predavanjem otvorimo multimedijalnu salu Doma Slobodišta- istakao je Pantelić.

Naučna savetnica Instituta za savremenu istoriju u Beogradu dr Ljubinka Škodrić radila je na projektu „Izbeglički domovi u Mataruškoj Banji“ od 2023. godine u saradnji sa Narodnim muzejem Kraljevo.

-To su izbeglički domovi za srpsku decu koji su funkcionisali od 1942. do 1944. godine. Taj naš zajednički projekat rezultirao je izložbenom postavkom koja je tokom prošle godine gostovala u više mesta i monografijom o radu domova. Tim povodom nam je prošle godine dodeljena i nagrada „Mihailo Valtrović“ za muzejski projekat meni i koleginici Mirjani Savić iz Narodnog muzeja u Kraljevu- navodi Škodrić.

Tokom Drugog svetskog rata na području okupirane Srbije izbeglički domovi za srpsku decu bili su smešteni u Mataruškoj Banji, Banji Koviljači, a bilo ih je i na području kruševačkog okruga (u Ribarskoj i Vrnjačkoj banji).

-Procenjuje se da je kroz mrežu izbegličkih domova tokom Drugog svetskog rata prošlo oko 21.000 dece. Samo 1944. godine u tim domovima bilo je smešteno 6.000 dece koja su pohađala osnovnu školu i 3.000 dece koja su išla u srednju školu. Kroz srpske izbegličke domove u Mataruškoj Banji prošlo je oko 3.500 dece- kazala je ona.

Muzejska savetnica Narodnog muzeja u Kraljevu Mirjana Savić govorila je o značaju ovog predavanja.

-Da nije bilo izbegličkih domova za decu čiji su roditelji proterani sa područja Nezavisne države Hrvatske, Kosova i Metohije, Slovenije i drugih krajeva Jugoslavije ta deca bi poumirala od gladi i bolesti. Ova tema je bila manje istraživana nakon rata. Tek devedesetih godina o ovoj temi je pisao jedan od zaposlenih u kraljevačkoj socijalnoj službi. Na izložbama koje smo priređivali bile su izložene fotografije srpske dece proterane iz istočne Bosne koji su stigli u Matarušku Banju izgladneli. Zbirka ovih fotografija čuva se u kraljevačkom Muzeju. U međuopštinskom istorijskom arhivu u Čačku sačuvana je bogata građa vezana za rad izbegličkih domova u Mataruškoj Banji, Banji Koviljači i Vrnjačkoj banji. To nam je omogućilo da sprovedemo ovaj projekat u delo.

U Narodnom muzeju Kruševac će u maju biti priređena izložba „Deca u ratu- Srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942- 1944“.

Događaju je prisustvovao pomoćnik gradonačelnika Darko Andonov.

O. Milićević