Nova istorijska postavka: ,,Deca u ratu”

U Velikoj sali Narodnog muzeja Kruševac, danas je svečano otvorena izložba pod nazivom „Deca u ratu – Zbrinjavanje izbegličke dece u Mataruškoj Banji i Kruševačkom okrugu“

Autori izložbe su dr Ljubinka Škodrić, viša naučna savetnica Instituta za savremenu istoriju u Beogradu, Mirjana Savić, istoričarka i muzejska savetnica Narodnog muzeja Kraljevo, i Bogdan Vučković, istoričar i kustos Narodnog muzeja Kruševac.

Izložba je prvo nastala kao izložbena postavka o radu srpskih izbegličkih domova u Mataruškoj Banji, kao plod dugogodišnje saradnje dr Ljubinke Škodrić i Mirjane Savić, dok je izložbena postavka proširena zahvaljujući saradnji Narodnog muzeja Kraljevo i Narodnog muzeja Kruševac.

– Kada posmatramo istoriju izbeglica i izbeglištva u Srbiji tokom Drugog svetskog rata, moramo imati u vidu da je to ogroman fenomen i procenjuje se da je oko 400 hiljada izbeglica tokom četiri godine okupacije došlo u Srbiju. Njihov zvaničan broj je bio oko 250 hiljada, ali se smatra da je veliki broj onih koji nisu bili evidentirani – navela je dr Ljubinka Škodrić.

Dodala je da je tokom perioda okupacije, kruševački okrug bio jedan od velikih centara gde su se slivale izbeglice iz različitih krajeva okupirane zemlje.

– Istorijat staranja o izbegličkoj deci nije samo priča o socijalnoj, već je priča o našoj nacionalnoj istoriji. Nije samo briga za trenutni spas dece, već i na neki način izražavanje vere u budućnost.

Bogdan Vučković, istoričar i kustos Kruševačkog muzeja je istakao da su deca bila smeštena kao i ostali mališani tokom rata – internatski u dva doma.

– Jedan veliki je bio u Vrnjačkoj Banji u raznim vilama gde su bili smešteni po godištu i drugi koji je bio u Ribarskoj Banji gde su se nalazila deca obolela od raznih bolesti i tamo su slana na oporavak.

Vučković je naveo da su u Trsteniku bila smeštena deca koja su ostala bez roditelja nakon masovnih streljanja u Kraljevu oktobra 1941. godine, te su smeštena u dečijem hranilištu „Sveti Nikola” uz svesrdnu podršku igumanije Ane Adžić sa blagoslovom vladike Nikolaja koji je tada bio interniran u istom manastiru.

– Pored toga, u Kruševcu i ostalim okolnim mestima su bile smeštene izbeglice iz ostalih krajeva NDH-a, bugarske, mađarske okupacione zone… Zanimljivo je da je bio prisutan i veliki broj Slovenaca koji su nasilno i planski iseljavani iz Slovenije i naseljavani u tadašnju okupiranu Srbiju. Oni su sve do kraja 80-ih godina prošlog veka održavali žive kontakte i posećivali domaćine kod kojih su živeli.

Kustos Muzeja je istakao da prema podacima kojima raspolažu, u Ribarskoj Banji je bilo smešteno 269 dece tokom 1944. godine, dok je u Vrnjačkoj Banji bilo 595 dece školskog uzrasta kao i veliki broj onih koji nisu išli u školu.

– Takođe, imamo podatak da je unutar Nedićevog grada koji je bio u Kruševcu bilo između 350 i 500 dece prijavljene odmah po otvaranju na Vidovdan 1944. godine. U Kruševcu je bio i jedan ženski dom za koji, nažalost, nemamo nijedan drugi podatak osim tog da je postojao, kao i dom „Sveti Đorđe” koji je primao stotine dece tokom 1944. godine.

Nakon svečanog otvaranja, usledilo je stručno vođenje kroz izložbu koje je održala Mirjana Savić. Ona je prisutnima pokušala da dočara život dece tokom ratnih godina.

Izložba će biti otvorena do 20. juna za sve Kruševljane, ali i putnike namernike koji se tih dana zateknu u Lazarevom gradu.

N. L.