Na današnji dan: 13. jul – dan nezavisnosti Srbije

Na današnji dan, 13. jula 1878. godine završen je Berlinski kongres kojim je Srbija postala međunarnodno priznata država. Takođe, Srbija je pripojila i četiri okruga – niški, pirotski, toplički i vranjski koji su se do tada nalazili u Osmanskom carstvu

Berlinski kongres je održan od 13. juna do 13. jula 1878. godine pod predsedništvom Ota fon Bizmarka. Kancelar Nemačke je predsedavao sastancima na kojima su učestvovali predstavnici šest velikih sila u Evropi (Rusija, Nemačka, Velika Britanija, Francuska, Austrougarska i Italija), a bile su prisutne i diplomate Osmanskog carstva, Grčke, Rumunije, Srbije i Crne Gore.

Povod sazivanja kongresa je bila revizija Sanstefanskog mira (potpisan 3. marta 1878. godine) kojim je završen Rusko-turski rat (1877-1878). Ovim mirom, koji je pretežno sastavila Rusija, predviđeno je stvaranje Velike Bugarske, kao ruskog satelita, kojim bi Osmansko carstvo izgubilo veliki deo svoje teritorije na Balkanu, a Srbija, Crna Gora i Rumunija bi dobile nezavisnost.

I pored toga, Srbija nije mogla da bude zadovoljna Sanstefanskim sporazumom jer bi dobar deo srpskog stanovništva završio u Bugarskoj, računajući i Niš koji je srpska vojska oslobodila početkom 1878. godine, odnosno nepuna dva meseca pre samog sporazuma u San Stefanu.

Na kongresu su velike sile vodile glavnu reč, dok su predstavnici balkanskih država mogli samo indirektno da brane svoje interese. Kneza Milana Obrenovića i Srbiju je u Berlinu predstavljao Jovan Ristić.

Berlinski mir je potpisan 13. jula 1878. godine i njime su Rumunija, Srbija i Crna Gora priznate kao suverene države, dok je Bugarska proglašena autonomnom kneževinom pod otomanskim suverenitetom. Takođe, Bugarska je značajno smanjena u odnosu na Sanstefanski mir i zauzimala je teritorije severno od planine Balkan. Od oblasti južno od ovog planisnkog masiva formirana je Istočna Rumelija pod turskom upravom.

Pored Srbije i ostale države su proširene na štetu Osmanskog carstva. Kipar je dodeljen Velikoj Britaniji, a Austrougarska je okupirala Bosnu i Hercegovinu. Jedino je Makedonija ostala u okviru Turske.

Berlinskim kongresom je značajno smanjena moć Turske, dok je prevagu na Balkanu preuzela Austrougarska. To će u narednim decenijama izazvati velike tenzije među evropskim državama, naročito između Srbije i Dvojne monarhije, što će nakon balkanskih ratova rezultovati i velikim evropskim sukobom (1914-1918).

Ipak, Berlinskim mirom je zaokružen važan put srpskog naroda ka slobodnoj, nezavisnoj i međunarodno priznatoj državi koji je započet još 1804. godine, Prvim srpskim ustankom pod vođstvom Karađorđa. Sa druge strane, nakon Berlinskog kongresa je započeta druga etapa razvoja srpske državnosti ka demokratskoj i parlamentarnoj monarhiji koja će biti ostvarena za vreme vladavine Karađorđevog unuka, kralja Petra I (1903-1921).

N. Lazić

Predstavljena knjiga „Prodavnica magle“ Radomana Kanjevca