Jerinin grad u Grabovcu kod Trstenika

Jerinin grad se nalazi u Grabovcu, na brdu iznad Zapadne Morave na 3 kilometra od Trstenika. Nažalost, iako je ovo utvrđenje po površini tri puta veće od Koznika, a dva puta od Magliča veoma je malo istraženo

Prvi sačuvani pisani tragovi o Jerininom gradu u Grabovcu datiraju tek iz XIX veka. Danas su sačuvane dve kule na uzvišici koje su dugim bedemom bile povezane sa kulom koja se uzdizala nad samom Moravom.

Najstariji plan osnove grada koji je sačuvan se nalazi u zborniku Jovana Cvijića, „Naselja srpskih zemalja“ gde se pominje dužina zidina od čak 1000 metara.

Lokalitet se nalazi na 300 metara nadmorske visine i sa površinom od jednog hektara je tri puta veći od Koznika, a dva puta od Magliča. Ipak, u odnosu na ova dva utvrđenja, Jerinin grad je najmanje istražen.

Prva arheološka istraživanja su odrađena tek pre nekih desetak godina. Na osnovu tih nalaza se može utvrditi da je Jerinin grad bio veoma značajan u drugoj polovini XIV veka, jer su pronađena oružja, oruđa i keramički predmeti koji se vezuju za period Moravske Srbije kneza Lazara.

Najvažnija otkrića su svakako srebrni novčići čelnika Smila koji je bio jedan od najvažnijih vlastelina Vuka Brankovića. To nam govori da je utvrđenje iznad Zapadne Morave imalo važnu ulogu i posle Kosovske bitke.

Nakon smrti svoga muža, kneginja Milica preuzima vlast u ime svog maloletnog sina Stefana. Ona se povlači u manastir Ljubostinju gde se nalazila i Jelena Mrnjavčević, koja se nakon smrti svoga muža Uglješe Mrnjavčevića zamonašila i postala monahinja Jefimija.

Jerinin grad se nalazi na svega par kilometara od manastira Ljubostinje koji je sa dolaskom kneginje Milice postao glavni politički i državni centar tadašnje Srbije. Zbog toga se i brojna vojska nalazila u ovim krajevima koja je štitila kneginju Milicu i maloletnog Stefana Lazarevića.

Što se tiče graditelja utvrđenja, nemamo detaljnih informacija.

Pretpostavlja se da je prvobitni grad podignut u VI veku za vreme vizantijskog cara Justinijana, u periodu kada se Romejsko carstvo štitilo od najezde Slovena na Balkan.

Po narodnoj tradiciji, grad se vezuje za despoticu Jerinu, suprugu despota Đurađa Brankovića. U narodu je ostala zapamćena kao „Prokleta Jerina“, jer su se u tom periodu mnoga utvrđenja gradila i obnavljala u kratkom roku, od kojih je svakako najbolji primer Smederevske tvrđave.

S obzirom da je srednjevekovno utvrđenje u Grabovcu dobilo naziv Jerinin grad, možemo da zaključimo da je za vreme despota Đurađa Brankovića došlo do određenih radova i na zidinama ove tvrđave.

Danas brigu o utvrđenju vode članovi Udruženja građana „Jerinin grad“, mladi ljudi koji su osnovali udruženje pre desetak godina sa idejom da tvrđavu ožive i tako je zaštite od zaborava.

N. L.

Foto: trstenik.rs