Istorijat kruševačkih grobalja

Kruševac danas ima tri gradska groblja- Staro, Novo i Lazaričko. Prvi materijalni tragovi otkrivenih grobalja u Kruševcu datiraju sa kraja 13. i početka 14. veka u doba kralja Milutina.

Prilikom konzervatorskih radova šezdesetih godina 20. veka, nađena je nadgrobna ploča u do tada nedirnutom delu zida  zvonika crkve Lazarice, koji je zidan sedamdesetih godina 14. veka. Ova ploča je, sudeći po urezanoj godini, starija od vremena zidanja crkve i potiče negde sa samog kraja 13. i početka 14. veka. Ova činjenica nagoveštava nam postojanje naselja vrlo blizu mestu izgradnje potonjeg Lazarevog grada. Na ploči se jasno vide dva imena- Vukota i Medoš. Oni bi mogli biti do sada najstariji po imenu poznati žitelji Kruševca. Ovi podaci su sačuvani u monografiji „Kruševac“, autora Ljubiše Đidića.

O istoriji kruševačkog groblja za vreme turske okupacije ne postoje pisani tragovi. Najstarije kruševačko groblje u periodu novovekovne istorije grada, nalazilo se u Porti kod crkve Lazarice. Nakon oslobođenja od Turaka i prisajedinjenja šest nahija Kneževini Srbiji po odredbama Hatišerifa iz 1833. godine, kruševljani su svoje pokojnike sahranjivali kod crkve Lazarice. Ovu činjenicu potkrepljuju i arheološka iskopavanja koja su vršena kod crkve tokom 2002. godine. Tada su otkrivena četiri groba u kojima su pronađeni skeleti pokojnika. Arheolozi su utvrdili da grobovi potiču iz polovine 19. veka

Ostaci ovog groblja danas se mogu videti u krugu Porte u vidu nadgrobnih spomenika. Na nekima su zapisane i godine, kao na primer 1836. ili 1843. Najkvalitetnije izrađeni spomenici nalaze se uz samu Lazaricu i to su bili spomenici najviđenijih kruševljana iz perioda neposredno nakon oslobođenja kruševačke nahije od Turaka. Istorijski najzanimljiviji ali i vrhunski klesarski rad u lepom crvenkastom mermeru je nadgrobni spomenik Kosti Simiću. On je bio sin Đorđa Simića, obor kneza kruševačke nahije, koji je 1810. godine poginuo u borbi sa Turcima kod Jasike. 1835. godine, njegove zemne ostatke preneli su braća Simići- Stojan i Aleksa u Kruševac.

Nije sa sigurnošću utvrđeno kada je prestalo sahranjivanje u Porti Lazarice. Po nekim podacima, može se samo nagovestiti da je to bilo negde između 1850. i 1864. godine, kada je doneta odluka da se groblje izmesti na periferiju grada, što je, u to vreme, bio kraj Pećke ulice gde se sada nalazi Staro groblje.

Danas na ovo groblje podsećaju samo malobrojni spomenici, koje bi trebalo sačuvati od zaborava i, na taj način očuvati uspomenu iz vremena neposredno nakon oslobođenja Kneževine Srbije od vekovnog robovanja pod Osmanskim carstvom.

Ognjen Milićević