Institut za krmno bilje Kruševac – jedna od najstarijih naučnih ustanova u Srbiji

Dobro je poznato da u Kruševcu postoji i radi Institut za krmno bilje koji je do 2010. godine bio smešten na Trgu Kosturnica, a danas u mestu Globoder na deset kilometara od našeg grada. Međutim, mali broj ljudi zna da je Institut za krmno bilje Kruševac jedna od najstarijih naučnih ustanova iz oblasti poljoprivrede u našoj zemlji i da će iduće godine obeležiti 140 godina postojanja i rada.

U to vreme, krajem 19. veka, dok još nije bila potpuno oslobođena od Otomanskog carstva, Kneževina, a nakon 1882. godine i Kraljevina Srbija činila je sve da podigne nivo razvoja privrede, a naročito poljoprivrede (poljske privrede). Ključnu ulogu u razvoju poljoprivrede imalo je Srpsko poljoprivredno društvo (1869-1946), časopis Težak (1869-1941), kao i domaći i inostrani „učeni ljudi“ toga vremena. Na molbu Srpskog poljoprivrednog društva da se u Kruševcu formira poljoprivredna podružina, ugledni ljudi toga doba Velimir Vitorović, nastavnik kruševačke gimnazije, Dragoslav Kedrović, apotekar i Milan Miljković, kafedžija uz podršku Kruševačkog okružnog načelstva su u julu 1883. godine formirali Kruševačku poljoprivrednu podružinu sa 72 člana. Jedan od zadataka ove podružine je bilo formiranje „Uglednog dobra i vrta“ koje „primerom i radovima na uglednom dobru i očiglednim korisnim poučavanjima najjače i najbrže može unapređivati poljoprivredu narodnu, taj najglavniji izvor naše narodne moći i blagostanja, koja je kod nas na žalost vrlo zanemarena i zapuštena“.

Dobrom voljom lokalnih vlasti i velikim zalaganjem Kruševačke poljoprivredne podružine, već u februaru 1884. godine je formirano „Ugledno dobro i vrt“ na mestu opštinskih koševa na površini od „10 dana oranja“ (oko 5 hektara). Planom rada Uglednog dobra i vrta obuhvaćene su sve voćne vrste, povrtarske vrste, sve gajene ratarske kulture, grla rasne stoke i živine sa posebnim osvrtom na proizvodnju kalemova i semena i njihovo rasprostranjenje u narod.

Tada formirano „Ugledno dobro i vrt“ predstavlja preteču današnjeg Instituta za krmno bilje Kruševac. Kroz dugu istoriju od skoro 140 godina tekla su turbulentna vremena i mnogo toga se menjalo, od promene naziva i veličine države do promena državnog uređenja. U isto vreme se desilo nekoliko ratova od kojih su prvi i drugi veliki rat ostavili najveće posledice. Za sve to vreme su se menjali nazivi današnjeg Instituta, način rada, predmet i obim rada ali rad u Institutu je uvek bio usmeren ka boljitku u proizvodnji hrane za ljude i životinje.
U početku se u Institutu radilo na svim poljoprivrednim kulturama, da bi se pre i posle drugog svetskog rata najviše radilo na strnim žitima i kukuruzu, a od 1959. godine se radi na krmnom bilju i svemu što je vezano za proizvodnju stočne hrane u ravničarskim, ali i u brdskim i planinskim područjima Srbije.

Danas je Institut za krmno bilje Kruševac državna ustanova, akreditovana kao Istraživačko razvojni institut (IRI) i posluje po Zakonu o nauci i istraživanjima RS. Od ukupno 34 zaposlenih u njemu radi 17 naučnih radnika od kojih su 12 doktori nauka i 5 mladi istraživači – doktorandi. Institut poseduje sve uslove za obavljanje naučnih istraživanja (kabinetsko-istraživački prostor, skladišni prostor, agrohemijsku, mikrobiološku, fitopatološku i molekularnu laboratoriju, mehanizaciju i ostalu opremu). U njemu se na multidisciplinaran način proučavaju i oplemenjuju sve ekonomski važne krmne biljke od lucerke i detelina, do ekonomski važnih višegodišnjih trava. Do sada je kreirano više od 40 sorti ovih vrsta koje se odlikuju visokim prinosom i odličnim kvalitetom i nezamenjive su u proizvodnji kabaste stočne hrane u našoj zemlji. Pored toga u Institutu se radi na iznalaženju novih i poboljšanih tehnologija zasnivanja, proizvodnje i konzervisanja stočne hrane, kao i na tehnologijama proizvodnje semena krmnih vrsta.

Institut za krmno bilje Kruševac je pionir u mnogim oblastima poljoprivredne proizvodnje u našoj zemlji, posebno kada je u pitanju uvođenje tehnologije proizvodnje silaže kukuruza i drugih ratarskih i krmnih biljaka, kao i senaže svih krmnih biljnih vrsta. Isto tako, Institut je dao najveći doprinos u proučavanju prirodnih travnjaka na celoj teritoriji Srbije i uvođenju sejanih travnjaka u ravničarskim i naročito brdsko-planinskim područjima. Za sve vreme, u Institutu se intenzivno radilo na primeni naučnih rezultata u praksi i dao nemerljiv doprinos stvaranju uslova za razvoj poljoprivrede a posebno stočarstva. Rezultati rada velikog broja naučnih radnika Instituta kroz više generacija su mnogobrojni i objavljeni su u domaćim i stranim naučnim i stručnim publikacijama i skupovima.

Institut za krmno bilje Kruševac danas ima veoma razvijenu saradnju sa domaćim institucijama i privredom u primeni naučnih rezultata u praksi i proizvodnji semena krmnog bilja, kao i međunarodnu saradnju sa srodnim institutima iz zemalja EU. Kao rezultat uspešne i plodne međunarodne saradnje Institut sa ponosom ističe učešće u realizaciji dva HORIZON EUROPE projekta od kojih realizacija jednog projekta počinje ove godine.

Institut za krmno bilje Kruševac se već uveliko priprema za obeležavanje jubileja, 140 godina postojanja i uspešnog rada i radi na pripremi monografije koja će obuhvatiti celokupan period od osnivanja preteče današnjeg Instituta „Uglednog dobra i vrta“ do danas.

Ognjen Milićević